احتمالاً شما هم اسم قرص ریتالین رو شنیدید. استفاده از این دارو در سالهای اخیر، به‌عنوان دارویی که به افزایش تمرکز، تقویت حافظه و بهبود عملکرد تحصیلی کمک می‌کنه، بین دانش‌آموزها و دانشجوها رواج پیدا کرده. در این مقاله از کیمیاگرخونه، می‌خوایم درباره‌ی مزایا و معایب مصرف ریتالین برای کنکور توسط دانش‌آموزها صحبت کنیم. پیشنهاد می‌کنیم که حتماً این مطلب رو تا انتها بخونید تا آگاهی بیش‌تری نسبت به این دارو پیدا کنید و سرِ خود سراغش نرید!
ریتالین چیست؟
ریتالین یه داروی محرکه که عمدتاً برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اختلال خواب تجویز می‌شه. این دارو سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین رو در مغز افزایش می‌ده و باعث افزایش تمرکز و کاهش بی‌قراری می‌شه. تأثیر ریتالین روی افزایش تمرکز، باعث شده که تمایل دانش‌آموزها و دانشجوها نسبت به این دارو زیاد بشه. به ویژه دانش‌آموزهای کنکوری که باید روزانه ساعات طولانی درس بخونن و تمرکز بالایی داشته باشن. نکته مهمی که درباره ریتالین وجود داره اینه که مثل تمام داروهای اعصاب و روان، این دارو هم باید فقط تحت نظر پزشک متخصص مصرف بشه. در غیر این صورت، عوارض منفی زیادی به دنبال داره و حتی می‌تونه وابستگی و سوء‌مصرف هم ایجاد کنه.
عوارض مصرف ریتالین برای کنکور
اولین نکته‌ای که باید بهش اشاره کنیم اینه که مصرف ریتالین عوارض منفی داره. هر دارویی، حتی استامینوفن هم عوارض خاص خودش رو داره. پس اگه کسی بهتون گفت که مصرف ریتالین هیچ عوارضی نداره و سراسر فایده‌ست، مطمئن باشید که داره دروغ می‌گه! ریتالین یک داروی تخصصیه. یعنی باید با تشخیص و تجویز متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک مصرف بشه، نه سرِ خود. پس به هیچ وجه و بدون تجویز پزشک، از این دارو استفاده نکنید.
نکته دوم اینه که داروی ریتالین روی سیستم اعصاب و روان تأثیر می‌ذاره. یعنی مشکل تمرکز شما رو حل می‌کنه اما از طرف دیگه، روی قسمت‌هایی از سیستم اعصاب، تأثیر منفی به جا می‌ذاره. بنابراین، فقط وقتی باید از این دارو استفاده کنید که بنا به تشخیص پزشک، واقعاً مشکل تمرکز داشته باشید. وقتی که بدن ما عفونت می‌کنه، برای رفع عفونت، آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنیم. در حالی که خود آنتی‌بیوتیک هم تأثیرات منفی روی بدنمون می‌ذاره، اما اثرات منفیش در مقابل عفونتی که در بدنمون وجود داره، ناچیزه. در مورد ریتالین هم وضعیت مشابهه. یعنی اگه کسی واقعاً مشکل تمرکز داشته باشه، پزشک متخصص براش دارو تجویز می‌کنه تا مشکلش حل بشه، چون مشکل عدم تمرکز تمام فعالیت‌هاش رو تحت تأثیر قرار داده.
خیلی وقت‌ها علت عدم تمرکز در دانش‌آموزها، روش نادرست درس‌خوندنه و ریشه در سیستم اعصاب و روان نداره. در چنین شرایطی، می‌شه با اصلاح عادت‌های بد و نهادینه‌کردن عادت درست درس‌خوندن، استرس رو کاهش و در نتیجه تمرکز رو افزایش داد و هیچ نیازی به دارویی مثل ریتالین نیست. پس این تصور که هر کس تمرکزش پایینه باید از ریتالین استفاده کنه، کاملاً غلطه.
عوارض جسمانی مصرف ریتالین
مصرف ریتالین روی جسم و بدن تأثیرات منفی داره. از جمله:
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه و سردرد
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- ازبین‌رفتن اشتها
عوارض روانی مصرف ریتالین
عوارض مصرف ریتالین بدون تجویز پزشک، فقط به آسیب‌های جسمانی ختم نمی‌شه! بلکه روی ذهن و روان هم تأثیر می‌ذاره. از جمله آثار منفی مصرف ریتالین روی روان، موارد زیر هستن:
- عصبانیت خارج از کنترل و مستمر
- عدم تمرکز در طولانی‌مدت
- ایجاد اختلالات شناختی
- ایجاپ مشکل در روند طبیعی خواب
- بی‌قراری و اضطراب
البته منظور ما این نیست که هر کس از ریتالین استفاده می‌کنه دچار تمام عوارضی که ذکر کردیم می‌شه. بلکه این موارد از عوارض بالقوه‌ی مصرف ریتالین هستن که هر فرد ممکنه به تعدادی از اون‌ها دچار بشه. علاوه بر این، شدن بروز این مشکلات هم در افراد مختلف، متفاوته.
عوارض مصرف خودسرانه ریتالین برای کنکور
همون‌طور که گفتیم، ریتالین یک داروی اعصاب و روانه و فقط و فقط باید با تجویز و نظر پزشک مصرف بشه، نه خودسرانه. دُز مصرف داروهای اعصاب و روان اهمیت خیلی زیادی داره و وقتی شما خودسرانه و بدون دستور پزشک از این داروها استفاده می‌کنید، نمی‌تونید تشخیص بدید که چه دُزی براتون مناسبه و در نتیجه، ممکنه دچار مشکلات و عوارض جدی بشید. از جمله:
- اعتیاد
- اختلالات خواب
- مشکلات قلبی-عروقی
- اختلالات روانی
- اختلالات گوارشی
- سوء‌تغذیه
تأثیر ریتالین بر کاهش اضطراب کنکور
در پاسخ به این سؤال که ریتالین باعث کاهش اضطراب کنکور می‌شه یا نه، باید بگیم که بله! ریتالین اضطراب و استرس رو کاهش و در نتیجه، تمرکز رو افزایش می‌ده. به طور کلی، استرس و تمرکز باهم رابطه‌ی معکوس دارن. یعنی هر چی استرس شما بیش‌تر باشه، تمرکزتون کم‌تر می‌شه و هر چی استرس کم‌تر و آرامش بیش‌تری داشته باشید، تمرکزتون هم افزایش پیدا می‌کنه. اما همون‌طور که در این مقاله بارها تأکید کردیم، ریتالین فقط برای افرادی تجویز می‌شه که واقعاً مشکل تمرکز دارن. بنابراین، اگه احساس می‌کنید تمرکزتون پایینه، در قدم اول باید ریشه‌ی این مشکل رو شناسایی کنید. می‌تونید در این زمینه، از یک مشاور خوب و باسواد کمک بگیرید تا با استفاده از تکنیک‌ها و راهکارهای غیردارویی، استرستون رو کاهش و تمرکزتون رو افزایش بدید. اما اگه مشکلتون واقعاً حاده، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در صورت نیاز، براتون دارو تجویز کنه. اما به هیچ وجه و تحت هیچ شرایطی، سراغ خودتجویزی و مصرف دارو بدون نسخه نرید.
ریتالین برای درس خوندن تأثیرگذاره؟
همون‌طور که در این مقاله توضیح دادیم، متأسفانه مصرف قرص ریتالین در سالهای اخیر بین دانش‌آموزها و دانشجوها گسترش پیدا کرده. به ویژه در شب‌های امتحان که افراد نیاز دارن با تمرکز و بازدهی بیش‌تری درس بخونن. بعضی‌ها حتی ادعا می‌کنن که رتبه‌های برتر کنکور هم برای این که بتونن خوب درس بخونن، از ریتالین استفاده می‌کنن! این ادعا کاملاً دروغه و به هیچ وجه نباید گول چنین حرف‌هایی رو بخورید. ریتالین در واقع داروییه که برای بچه‌های بیش فعال یا افرادی که مشکل تمرکز دارن تجویز می‌شه و روی تمرکز تأثیر مثبتی می‌ذاره. در نتیجه، می‌تونه باعث بهبود عملکرد تحصیلی این افراد بشه و در زندگی تحصیلی، شغلی و اجتماعی‌شون تأثیر مثبتی داشته باشه.
سخن پایانی
ریتالین به طور کلی روی تمرکز تأثیر می‌ذاره. اما کاری که شما باید بکنید اینه که ریشه‌ی مشکل عدم تمرکزتون رو شناسایی کنید. مثلاً اگه علت عدم تمرکز شما استرس و اضطرابه، باید اون مشکل رو حل کنید و بعد می‌بینید که تمرکزتون خود به خود بهبود پیدا می‌کنه. برای مصرف ریتالین، حتماً باید نسخه‌ی پزشک متخصص رو داشته باشید. بنابراین، سرِ خود دارو مصرف نکنید و به پزشک عمومی هم اکتفا نکنید! چون این دارو عوارض جانبی داره و باید زیر نظر متخصص اعصاب و روان مصرف بشه. ما در کیمیاگرخونه، در محتواهای مختلفی درباره‌ی استرس و روش‌های کنترلش صحبت کردیم. پیشنهاد می‌کنیم حتماً به این مطالب و به ویژه مقاله‌ی استرس شب امتحان سر بزنید تا با راهکارهای طبیعی کاهش استرس و افزایش تمرکز، بیش‌تر آشنا بشید.