سلام به همه رفقای گل کنکوری، مخصوصاً اونایی که می‌خوان امتحان نهایی جامعه شناسی رو بترکونن! امروز قراره با هم یه گپ خودمونی داشته باشیم در مورد روش مطالعه جامعه شناسی، درسی که شاید به چشم بعضی‌ها نیاد، اما یهو می‌تونه سکوی پرتابتون به سمت یه رتبه خوب باشه. پس اگه آماده‌این، کمربندها رو ببندید که می‌خوایم سفری داشته باشیم به دنیای بیست گرفتن و درصد بالا زدن تو این درس شیرین.
بارم‌بندی جامعه‌شناسی: مهم هست، اما همه‌چیز نیست!
اولین چیزی که خیلی از بچه‌ها موقع برنامه ریزی مطالعه برای درسی مثل جامع ه‌شناسی بهش نگاه می‌کنن، جدول بارم‌بندیه. احتمالاً مشاورهای عزیز هم این جدول رو بهتون نشون دادن و دیدین که تقریباً از همه درس‌های جامعه شناسی، چه سال یازدهم و چه دوازدهم، به طور مساوی سوال میاد. این یعنی چی؟ یعنی اینکه طراح سوال یه جورایی با همه کتاب رفیقه و از هیچ قسمتی نمی‌گذره. پس اگه بخوایم منطقی باشیم، باید کل کتاب رو بخونیم و خیالمون راحت باشه که از پس همه سوالا برمیایم.
اما یه سوال مهم: چرا من خیلی روی بارم بندی تاکید ندارم و سریع ازش رد میشم؟ جوابش تو یه کلمه خلاصه میشه: اهمیت جامعه‌شناسی!
اهمیت جامعه شناسی در کنکور و نهایی
ببینید رفقا، بعضی از بچه‌ها وقتی جدول بارم‌بندی رو می‌بینن، با خودشون میگن: “ای بابا! از این دو تا درس گنده و حجیم فقط یه نمره میاد؟ پس ولش کن، نمی‌خونمش، ارزش وقت گذاشتن نداره.” اینجا دقیقاً همون نقطه‌ایه که باید یه ترمز دستی بکشیم و یه مقایسه کوچولو بکنیم.
فرض کنید دو تا دانش‌آموز داریم:
- دانش‌آموز الف: امتحان نهایی جامعه‌شناسی رو 20 شده، اما تو کنکور جامعه‌شناسی رو 50% زده.
- دانش‌آموز ب: امتحان نهایی جامعه‌شناسی رو 18.5 شده، ولی تو کنکور جامعه‌شناسی رو 70% زده.
به نظرتون کدوم یکی خفن‌تره؟ شاید با یه نگاه سطحی بگید دانش‌آموز “ب” چون درصد کنکورش بالاتره. اما واقعیت اینه که دانش‌آموز “ب” احتمالاً تلاشگرتر و درس‌خون‌تر بوده. چرا؟ چون 20% بیشتر زدن تو کنکور یعنی از دهن شیر نکته بیرون کشیدن! یعنی هم دهم، هم یازدهم و هم دوازدهم رو زیر و رو کرده تا بتونه اون 20% اضافه رو بزنه.
حالا نکته طلایی اینجاست: به نظرتون کدوم یکی از این دو نفر تراز بیشتری می‌گیرن؟ شاید باورتون نشه، ولی احتمالاً دانش‌آموز “الف”! چی شد پس؟ می‌خوام بهتون بگم که اگه شما یه نمره ناقابل تو امتحان نهایی جامعه شناسی از دست بدین، بعداً تو کنکور باید با زدن حدود 20 درصد تست بیشتر جبرانش کنید! 20 درصدی که از کل مباحث دهم، یازدهم و دوازدهم میاد.
پس عقل سلیم چی میگه؟ میگه آقا جان، همین الان بشین و نگاهت رو به این بارم‌بندی عوض کن. به جای اینکه دنبال حذف کردن درس‌ها باشی، به خودت بگو: “من می‌خوام همه درس‌هام بیست شه! من می‌خوام جامعه شناسی رو بیست شم! می‌خوام همه درس‌ها رو بخونم.” وقتی با این رویکرد و نگاه درس بخونی، می‌تونی از اهمیت جامعه‌شناسی به نفع خودت استفاده کنی و نگرانی‌هات رو هم کمتر کنی. پس نوع تفکرتون رو عوض کنید. دنبال این نباشید که کدوم درس نمره بیشتری داره و بگید “خب، قد هجده خوندم بسه، حالا برم سر جلسه، یه نمره هم بلد نباشم میشم هفده.” این تفکر نه تنها ترازی بهتون نمیده، بلکه گرفتارتون هم می‌کنه.
گام به گام با بهترین روش مطالعه جامعه شناسی برای نمره ۲۰
خب، حالا که فهمیدیم چرا نباید از هیچ مبحثی تو جامعه‌شناسی بگذریم، بریم سراغ اینکه اصلاً روش مطالعه جامعه شناسی چیه و چطور باید این درس رو بخونیم که هم تو امتحان نهایی بیست بشیم و هم تو کنکور درصد خوبی بزنیم.
1. متن کتاب درسی: تیر اول با دو نشان!
اولین و مهم‌ترین قدم، خوندن دقیق متن کتاب درسیه. من یه عبارت برای این کار دارم: “یک تیر و دو نشان”. یعنی شما وقتی داری جامعه‌شناسی رو برای امتحان نهایی می‌خونی، در واقع هم برای نهایی آماده میشی و هم برای کنکور. هر دوتاشون با هم رفیق میشن و کار شما ارزشمندتر میشه. پس با دقت این کار رو پیش ببرید.
- تمرکز روی کلمات کلیدی: وقتی دارید متن درس رو می‌خونید، تمام تمرکزتون رو بذارید روی فهم کلمات کلیدی. باید بتونید کلمات مهم و کلیدی هر جمله رو درک کنید. اینطوری هم متن رو راحت‌تر حفظ می‌کنید و هم بهتر به خاطر می‌سپرید.
- مطالعه ترکیبی و تحلیلی: سعی کنید نکاتی که ترکیبی و تحلیلی هستن رو برای خودتون بیان کنید. دیدین تو بعضی از سایت‌ها وقتی یه مطلبی رو می‌خونید، یه کلمه‌ای هایلایت شده؟ مثلاً فرض کنید من یه مطلب راجع به جامعه‌شناسی نوشتم و اسم “آنتونی گیدنز” رو هایلایت کردم. وقتی موس رو میارید روی اسمش، یه سری توضیحات میاد که آقا، آنتونی گیدنز فلان جامعه‌شناسه، این کتاب‌ها رو نوشته، کتابش رو فلان دانشگاه چاپ کرده و کلی اطلاعات دیگه. این میشه خوندن ترکیبی و تحلیلی.
شما تو مغزتون هم باید همین کار رو بکنید! یعنی وقتی دارید کتاب جامعه شناسی رو می‌خونید، هر اطلاعات اضافه‌ای که پیدا می‌کنید (از معلم، از کتاب کمک‌درسی، از اینترنت)، به مطالب قبلی ربطش بدید. این کار کمکتون می‌کنه که یه ذهنیت دقیق‌تر، عمیق‌تر و راحت‌تری نسبت به مطالب پیدا کنید.
- استاد مقایسه شوید: مسئله بعدی، درک کامل مقایسه‌هاست، چه از نظر شباهت و چه تفاوت. مثلاً نظریه فلانی با بهمانی چه فرقی داره؟ وضعیت جامعه در سال‌های فلان با سال‌های بهمان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی داشته؟ یادتون باشه که حجم زیادی از نمرات سوالات تشریحی امتحان نهایی، از همین مقایسه‌ها میاد. به شما میگن فلان چیز رو با بهمان چیز مقایسه کن، سه تا شباهت بگو، دو تا تفاوت بگو. پس باید حسابی روی این بخش تمرکز کنید.
2. توجه به مطالب فرّار (همونایی که زود یادتون میره!):
بعد از اینکه متن رو با دقت خوندید، نوبت میرسه به توجه به مطالب فرّار. مطالب فرّار یعنی چی؟ یعنی اون بخش‌هایی از کتاب که خیلی زود از ذهنتون می‌پرن و فراموش میشن. اینا معمولاً قسمت‌های حفظی‌تر کتاب هستن.
- علامت‌گذاری حرفه‌ای: چیکار کنیم که این مطالب رو گم نکنیم؟ یه راه ساده‌اش اینه که بالای اون صفحه‌هایی که مطالب فرّار دارن رو یه تا کوچیک بزنید (همون Dog-ear کردن خودمون!). این کار ساده بهتون کمک می‌کنه که شب قبل امتحان و صبح روز امتحان، سریع برید سراغ این قسمت‌های خیلی حفظی و فراموش‌شونده و یه مرور سرعتی داشته باشید.
3. روش مطالعه جامعه شناسی برای دانش‌آموزان مختلف:
ما دو دسته دانش‌آموز داریم وقتی پای خوندن جامعه‌شناسی برای امتحان نهایی وسط میاد:
- دانش‌آموزانی که قبلاً کنکوری خوندن: اگه شما قبلاً جامعه‌شناسی رو برای کنکور خوندید و تست‌هاش رو زدید، به نظر من فقط کتاب درسی رو بخونید به اضافه مرور نکاتی که خودتون قبلاً یادداشت کردید. شما دیگه به منبع دیگه‌ای نیاز ندارید.
- دانش‌آموزانی که کنکوری نخوندن یا کم خوندن: اما اگه تا الان خیلی به جامعه‌شناسی توجه نکردید و برای کنکور انرژی زیادی روش نذاشتید، نظر من اینه که برید سراغ کتاب‌های کمک‌درسی خوب. دو تا کتاب عالی که می‌تونم بهتون معرفی کنم:
- فرمول بیست جامعه شناسی از انتشارات گاجماجراهای من و درسام برای ۲۰ (جامعه شناسی) از انتشارات خیلی سبز
این کتاب‌ها می‌تونن خیلی بهتون کمک کنن و اگه از اینا استفاده کنید، دیگه شاید نیازی به خوندن خط به خط کتاب درسی هم نباشه (البته بازم یه نگاه کلی به کتاب درسی بندازید بد نیست).
4. حل نمونه سوال: کلید طلایی موفقیت!
و اما گام سوم و بسیار بسیار مهم در روش مطالعه جامعه شناسی: حل کردن نمونه سوالات امتحانی! بچه‌ها، هرچقدر نمونه سوال بیشتری حل کنید، به نفعتونه. این کار به شدت به شما کمک می‌کنه.
- آشنایی با سبک سوالات: با حل نمونه سوال، دستتون میاد که طراح سوال معمولاً از چه قسمت‌هایی و به چه شکلی سوال میده.
- مدیریت زمان: یاد می‌گیرید که چطور زمانتون رو سر جلسه امتحان مدیریت کنید.
- یادگیری روش پاسخ نامه نویسی: این یکی خیلی مهمه! در انتهای این مقاله مفصل در موردش صحبت می‌کنم، اما حل نمونه سوال بهتون یاد میده که چطور یه پاسخ کامل و دقیق بنویسید که مصحح کیف کنه و نمره کامل رو بهتون بده. شما با دیدن پاسخ‌نامه‌های نمونه سوالات استاندارد، می‌فهمید که برای هر سوال چقدر باید توضیح بدید و روی چه نکاتی تاکید کنید.
پس انقدر نمونه سوال حل کنید که دیگه هیچ دغدغه‌ای نسبت به امتحان نداشته باشید و با اعتماد به نفس کامل برید سر جلسه.
مرور جامعه‌شناسی: چطور مطالب رو تو ذهنمون تثبیت کنیم؟
خب، درس رو خوندیم، نمونه سوال هم حل کردیم. حالا نوبت مرحله بعدی مطالعه جامعه شناسیه. مرور! بدون مرور، انگار نصف راه رو رفتید. تو مرور جامعه‌شناسی، ما دو نوع مرور مهم داریم:
1. مرور کل مطالب:
از اونجایی که جامعه شناسی مطالب جزئی و حفظی زیاد داره و حجمش هم کم نیست، مرور کلی همه مطالب یه امر ضروریه.
- روش مرور پاراگرافی با کلمات کلیدی: چطوری مرور کنیم؟ یه پاراگراف رو بذارید جلوتون. فقط اون کلماتی که از قبل هایلایت کردید یا زیرشون خط کشیدید رو نگاه کنید. ببینید با دیدن اون کلمات کلیدی، مفهوم کل پاراگراف یادتون میاد یا نه. اگه فهمیدید چی میگه، برید سراغ پاراگراف بعدی. اما اگه دیدید یه چیزایی یادتون رفته و گیج شدید، برگردید و اون قسمت رو یه بار دیگه با دقت تحلیل کنید و بعد برید ادامه ماجرا.
2. مرور مطالب فرّار (بازم همون رفقای فراموش‌کار!):
همونطور که قبلاً هم گفتم، یه سری مطالب هستن که خیلی زود از ذهن می‌پرن و اذیت‌کننده هستن. اینا رو باید جداگونه و ویژه مرور کنید.
- زمان مرور مطالب فرّار: کی باید اینا رو مرور کنیم؟ شب قبل امتحان به اضافه صبح قبل از امتحان. هر دو زمان! چرا؟ چون اینا به شدت فرّارن. ممکنه یه جزئیاتی رو فراموش کنید، یه تاریخ مهم، یه اسم خاص، یا از اون مواردی که چند گزینه‌ای هستن (مثلاً ویژگی‌های فلان پدیده اجتماعی: 1، 2، 3، 4) و حفظ کردنشون واقعاً دردسرسازه. این مرور ویژه کمک می‌کنه که حجم زیادی از این چالش‌ها رو برای خودتون کنترل کنید و سر جلسه با خیال راحت به سوالات جواب بدید.
خلاصه‌برداری جامعه‌شناسی: بکنیم یا نکنیم؟
یکی از سوالات متداول بچه‌ها اینه که آیا برای مطالعه جامعه شناسی تو دوران امتحانات نهایی خلاصه‌برداری بکنیم یا نه.
- نظر من: در دوران امتحان نهایی، خلاصه‌برداری نکنید!
وقتتون رو برای نوشتن خلاصه‌های مفصل نذارید. به جای اون، دو تا کار خیلی بهتر می‌تونید انجام بدید:
- هایلایت کردن: همونطور که گفتم، موقع خوندن کتاب، نکات مهم، کلمات کلیدی و تعاریف رو با ماژیک هایلایت یا با مداد زیرشون خط بکشید.
- حاشیه نویسی: این یکی خیلی کاربردیه. اگه یه نکته‌ای رو می‌خونید که به یه مطلب دیگه تو یه صفحه دیگه یا حتی یه درس دیگه مربوط میشه، کنارش با یه فلش کوچیک بنویسید. مثلاً بنویسید “این منظور فلان چیزه” یا “این به اون نکته صفحه X مرتبطه”. این کار بهتون کمک می‌کنه ارتباط بین مطالب رو بهتر درک کنید و نتیجه گرفتن براتون ساده‌تر بشه.
منابع مناسب برای بیست گرفتن در جامعه‌شناسی
خب، بریم سراغ معرفی چند تا منبع خوب که می‌تونن بهتون تو مسیر بیست گرفتن امتحان نهایی کمک کنن:
- کتاب درسی: اولین و مهم‌ترین منبع، خود کتاب درسیه. اگه تصمیم گرفتید فقط کتاب درسی رو بخونید، حتماً با دقت و روش‌هایی که گفتم این کار رو انجام بدید.
- کتاب‌های کمک‌درسی (برای کسانی که نیاز دارن):
- کتاب‌های امتحانات مهروماه (انتشارات مهروماه): این کتاب‌ها معمولاً سوالات امتحانی خوبی دارن و پاسخ‌نامه‌هاشون هم کامله.
- کتاب فرمول بیست جامعه شناسی (انتشارات گاج): این کتاب واقعاً کتاب خیلی خیلی خوبیه و به شدت پیشنهاد میشه. پاسخنامه عالی و درسنامه‌های جمع‌وجوری داره. (اولویت اول من)
- کتاب ماجراهای من و درسام برای ۲۰ – جامعه شناسی (انتشارات خیلی سبز): این هم گزینه خیلی مناسبیه و می‌تونید ازش استفاده کنید. (اولویت دوم من)
از هر کدوم از این سه تا کتاب که خواستید می‌تونید استفاده کنید تا نتیجه مورد نظرتون رو کسب کنید. اما اگه از من بپرسید کدوم بهترن، من فرمول بیست گاج رو در اولویت اول و ماجراهای من و درسام خیلی سبز رو در اولویت دوم قرار میدم.
مرور شب امتحان نهایی جامعه شناسی: جمع‌بندی نهایی!
شب امتحان نهایی، شب سرنوشت سازیه! باید از این زمان به بهترین شکل ممکن استفاده کنید. مرور شب امتحان شامل دو گام اساسیه:
گام اول: مرور متن درس‌ها
- سریع و با تمرکز، تمام مطالبی که قبلاً هایلایت کردید، حاشیه‌نویسی کردید و مخصوصاً اون قسمت‌های فرّار که علامت زده بودید رو مرور کنید. هدف اینه که مطمئن بشید همه چیز تو ذهنتون تازه است.
گام دوم: مرور ایرادات نمونه سوالات
- این یکی خیلی مهمه! یعنی چی؟ یعنی شما مثلاً تا الان 10 تا نمونه سوال حل کردید و از این 10 تا، مثلاً 20 تا ایراد از خودتون پیدا کردید. این ایرادات رو یه جا یادداشت کردید دیگه، درسته؟ (اگه نکردید، از این به بعد بکنید!)
- حالا وقتشه که برید سراغ اون قسمت‌هایی که ایراد داشتید، اون قسمت‌هایی که تو حل نمونه سوالات نمره از دست دادید، اون بی‌دقتی‌هایی که داشتید. اینا رو به خودتون یادآوری کنید. مثلاً به خودتون بگید: “حواست باشه! اینجا کلمه ‘جامعه’ رو به جای ‘اجتماع’ ننویسی، چون معنای اشتباهی میده.” (جالبه بدونید که تو زبان آلمانی، “جامعه” میشه “Gesellschaft” و “اجتماع” میشه “Gemeinschaft” که کلمات کاملاً متفاوتی هستن. پس ما هم تو فارسی باید سعی کنیم این تفاوت رو رعایت کنیم).
- پس نه تنها متن درس رو مرور می‌کنید، بلکه اون اشکالات و ایراداتی که تو نمونه سوالات داشتید رو هم یه نگاه میندازید که خیالتون از بابتشون راحت بشه.
روش پاسخنامه نویسی جامعه‌شناسی: چگونه بنویسیم که مصحح نمره کامل بدهد؟
بالاخره رسیدیم به یکی از مهم‌ترین بخش مطالعه جامعه شناسی، یعنی روش پاسخ نامه نویسی در امتحان نهایی جامعه شناسی. خیلی از بچه‌ها مطالب رو بلدن، اما چون نمی‌دونن چطور باید جوابشون رو بنویسن، نمره از دست میدن. دو تا نکته کلیدی اینجا وجود داره:
1. زیاده‌نویسی نکنید! (هنر خلاصه‌گویی مفید)
- وقتی از شما یه چیزی پرسیده میشه، اول به بارم سوال نگاه کنید. مثلاً یه سوالی پرسیده “فلان چیز چیست؟” و نیم نمره داره. خب، وقتی نیم نمره داره، یعنی از شما دو تا پاراگراف جواب نخواسته که! جوابتون باید یکی دو تا سه تا کلمه کلیدی و مهم باشه.
- وقتی شما شروع می‌کنید به نوشتن کلی اطلاعات نامربوط و زیاده‌نویسی، برای خودتون دردسر درست می‌کنید. من اینجا یه عبارتی به کار می‌برم: “اظهار فضل نکنید!” یعنی نیاید بگید که “آقا مصحح! ببین من چقدر خفنم! من اینم بلدم، اون یکی رو هم بلدم، این یکی رو هم می‌تونم حل بکنم!” شما وقتی اینطوری توضیح میدید، مصحح رو گیج می‌کنید. ممکنه فکر کنه شما اصلاً جواب اصلی رو بلد نیستید و دارید همین‌جوری چرت و پرت می‌نویسید تا صفحه رو پر کنید. پس دقیق و مختصر و مفید بنویسید.
2. شفاف نویسی در سوالات تشریحی و مقایسه‌ای
نکته دومی که راجع به روش پاسخنامه نویسی امتحان نهایی جامعه‌شناسی وجود داره و بسیار بسیار بسیار کمک‌کننده‌ست، اینه که در سوالات تشریحی، مخصوصاً اونایی که مقایسه‌ای هستن (چه شباهت، چه تفاوت) یا سوالاتی که چند بخش دارن (مثلاً چهار مورد را نام ببرید)، باید خیلی شفاف عمل کنید.
- برای سوالات چند موردی:
وقتی سوال میگه “چهار نکته را بیان کنید”، شما هم دقیقاً همین کار رو بکنید. اینطوری بنویسید:”برای دانستن این سوالات به چهار نکته باید دقت کرد:
الف) نکته اول…
ب) نکته دوم…
پ) نکته سوم…
ت) نکته چهارم… “مزیتش چیه؟ مصحح با یه نگاه می‌فهمه که شما هر چهار تا مورد رو نوشتید. حالا تصور کنید به جای این، یه پاراگراف طولانی و پشت سر هم بنویسید. مصحح یه جایی به بعد گیج میشه و شاید فکر کنه شما فقط سه تاش رو نوشتید، چون داره سریع از روی متن شما عبور می‌کنه
- برای سوالات مقایسه‌ای:
همونطور که قبلاً هم اشاره کردم، بهترین کار اینه که از جدول استفاده کنید. یه جدول شیک و تر و تمیز بکشید. مثلاً:
یه جدول نمونه برای مقایسه در پاسخنامه:
فرض کنید سوال اینه: “نظریه تضاد و نظریه کارکردگرایی را در مورد قشربندی اجتماعی مقایسه کنید (دو تفاوت و یک شباهت ذکر شود).”
| جنبه مقایسه | نظریه تضاد | نظریه کارکردگرایی |
|---|---|---|
| منشأ قشربندی (تفاوت) | ناشی از تضاد بر سر منابع کمیاب (قدرت، ثروت) | ناشی از نیاز جامعه به تخصیص افراد به مشاغل مختلف |
| نقش قشربندی (تفاوت) | عامل نابرابری و استثمار، منشأ تغییر اجتماعی | برای بقای جامعه ضروری است، ایجاد انگیزه میکند |
| ضرورت وجود نابرابری (شباهت) | هر دو نظریه به نوعی وجود نابرابری را می‌پذیرند (تضادگرایان آن را مشکل‌زا و کارکردگرایان آن را ضروری می‌دانند اما هر دو به وجودش اذعان دارند) | هر دو نظریه به نوعی وجود نابرابری را می‌پذیرند (تضادگرایان آن را مشکل‌زا و کارکردگرایان آن را ضروری می‌دانند اما هر دو به وجودش اذعان دارند) |
این فقط یه مثال بود تا ذهنتون باز بشه. شما می‌تونید بر اساس سوال، جدول خودتون رو طراحی کنید.
جمع بندی پایانی
خب رفقای پرتلاش، اینم از مقاله جامع و کامل در مورد روش مطالعه جامعه شناسی برای کنکور و امتحان نهایی. سعی کردم تمام نکات ریز و درشتی که تو اون متن اولیه گفته بودی رو پوشش بدم و با یه زبون ساده و خودمونی براتون توضیح بدم. یادتون نره که جامعه شناسی درس شیرین و مهمیه. اگه با برنامه و روش درست جلو برید، مطمئن باشید که می‌تونید هم نمره بیست امتحان نهایی رو بگیرید و هم یه درصد عالی تو کنکور کسب کنید. موفق و پیروز باشید و بترکونید! سوالی هم داشتید توی کامنت ها ازمون بپرسید!
