امروز می‌خوایم یکی از پرتکرارترین سوالات شما یعنی چند و چون آزمون آزمایشی سنجش رو زیر ذره‌بین ببریم. خیلی از شماها وقتی اسم “سنجش” رو می‌شنوید، سریعاً ذهنتون میره سمت سازمان سنجش آموزش کشور و فکر می‌کنید که این آزمون‌ها مستقیماً زیر نظر همون سازمان و با همون طراح‌های کنکور برگزار میشه. اما صبر کنید! قضیه یکم متفاوته و نکات خیلی مهمی داره که می‌تونه مسیر مطالعاتی شما رو حسابی تحت تأثیر قرار بده. پس با ما همراه باشید تا یه تحلیل جامع و خودمونی از آزمون آزمایشی سنجش داشته باشیم و ببینیم اصلاً به درد چه کسایی می‌خوره و چطور باید باهاش برخورد کرد.
سوالات آزمون سنجش همون سوالات کنکوره؟
رفقا، اولین نکته‌ای که باید همین اول کار شفاف کنیم اینه که آزمون آزمایشی سنجش توسط خودِ سازمان سنجش آموزش کشور برگزار نمیشه. در واقع، یه “تعاونی خدمات آموزشی کارکنان سازمان سنجش” وجود داره که سهامدارهاش، اعضای خود سازمان سنجش هستن و این تعاونیه که مسئول برگزاری این آزمون‌هاست. پس اینکه فکر کنید طراح‌های کنکور سراسری مستقیماً سوالات آزمون آزمایشی سنجش رو هم طرح می‌کنن، یه تصور اشتباهه.
حالا سوال پیش میاد که پس سوالات این آزمون‌ها از کجا میاد؟ اینجا یه اصطلاح داریم به اسم “بانک سوالات سوخته”. یعنی چی؟ ببینید، برای کنکور سراسری، طراحان تعداد خیلی زیادی سوال طرح می‌کنن. از بین این مجموعه عظیم، بهترین و استانداردترین سوالات برای کنکور اصلی انتخاب میشن. مابقی سوالات، که دیگه برای کنکور اون سال استفاده نشدن، وارد یه بانک سوال میشن. طراحان آزمون آزمایشی سنجش از همین بانک سوال برای طرح آزمون‌هاشون استفاده می‌کنن.
پس یه تذکر خیلی مهم: اگه یهو دیدید مثلاً درس شیمی توی آزمون آزمایشی سنجش خیلی سخت شده، لزوماً به این معنی نیست که کنکور هم قراره سخت بشه یا سازمان سنجش برنامه‌ای برای سخت کردن شیمی داره. این‌ها دو تا دنیای تقریباً جدا هستن، هرچند که از یک منبع اولیه (طراحان مرتبط با سازمان) نشأت میگیرن.
برنامه راهبردی آزمون آزمایشی سنجش: خوب، بد، یا گیج‌کننده؟
بریم سراغ برنامه راهبردی این آزمون‌ها. آزمون آزمایشی سنجش معمولاً هر سه یا چهار هفته یکبار برگزار میشه. بعضی وقتا حتی تا پنج هفته هم فاصله بین آزمون‌ها میفته. خب، این یعنی چی؟ یعنی فاصله بین آزمون‌ها خیلی زیاده! شما یه دفعه با حجم خیلی زیادی از مطالب روبرو میشید که باید توی یه آزمون جواب بدید.
این مدل برنامه با آزمون‌هایی مثل قلم‌چی که هر دو هفته یکبار و منظم برگزار میشن، یا آزمون‌های گزینه دو که هر دو تا سه هفته یکبار هستن، و یا حتی آزمون‌های ماز که برنامه‌شون خیلی شبیه قلم‌چیه، کاملاً متفاوته.
نظر من به عنوان مشاور چیه؟ پیشنهاد می‌کنم آزمون آزمایشی سنجش رو به عنوان آزمون اصلی خودتون انتخاب نکنید. چرا؟ چون برنامه راهبردیش خیلی “تمیز” و دقیق نیست. یعنی اگه بخواید فقط با بودجه بندی آزمون آزمایشی سنجش پیش برید، یه جاهایی واقعاً گیج میشید. گاهی اوقات یه سری فصل‌های خیلی وقت‌گیر و حجیم رو توی یه آزمون جا میدن که اصلاً نمیرسید جمع بندیش کنید. یا یه آزمون به شدت کُنده و آزمون بعدی یهو خیلی تند میشه. این ناهماهنگی‌ها می‌تونه برنامه ریزی شما رو مختل کنه. البته، فایل برنامه راهبردی رو معمولاً خود سایتشون برای دانلود میذاره و می‌تونید چک کنید.
سطح سوالات آزمون آزمایشی سنجش: غافلگیری در انتظار شماست!
خب، می‌رسیم به یکی از مهم‌ترین بخش‌ها: سطح سوالات آزمون آزمایشی سنجش چطوره؟
بچه‌ها، آزمون‌های جامع سنجش خیلی معروفن، مخصوصاً به خاطر حجم بالای شرکت کننده‌هاشون. اما دو تا نکته اساسی در مورد سطح سوالاتش وجود داره:
افراط و تفریط در سطح سوالات آزمون
- وقتی به سطح سوالات آزمون آزمایشی سنجش نگاه می‌کنیم، واقعاً حد وسطی وجود نداره. یعنی یا خیلی آسونه یا به طرز وحشتناکی سخت! حتی چیدمان سوالات کنکور هم رعایت نمیشه. مثلاً اگه تو کنکور، درس فیزیک از فلان مبحث شروع میشه، آزمون آزمایشی سنجش تو آزمون جامعش ممکنه اصلاً این ترتیب رو رعایت نکنه و خیلی بی‌نظم باشه. به عنوان مثال، در یکی از همین آزمون‌های سنجش که چند وقت پیش برگزار شد، از فصل دو و سه شیمی دهم اصلاً سوالی مطرح نشده بود! انگار طراحان فراموش کرده بودن!
- این افراط و تفریط یعنی چی؟ یعنی شما یه آزمون آزمایشی سنجش میدید، یهو درسی مثل ریاضی به شدت سخت و اذیت‌کننده میشه، یا شیمی خیلی دشوار طرح میشه. اگه بخوام مثال بزنم، این سختی گاهی در حد ریاضی کنکور ۱۴۰۰ میشه؛ همون کنکوری که از ۵۰ تا سوال ریاضی رشته ریاضی، نزدیک به ۱۷ سوال به خاطر غیراستاندارد بودن حذف شد! پس وقتی میگیم افراط و تفریط، منظورمون این سطحه. سوالات یا خیلی سختن یا خیلی آسون.
- پیشنهاد ما چیه؟ خودتون رو خیلی درگیر این سختی و آسونی نکنید. سعی کنید بیشتر مهارت آزمون دادن خودتون رو بالا ببرید. یعنی به خودتون بگید اگه آزمون خیلی سخت بود، چطور باهاش کنار بیام؟ چطور سوالات ساده‌تر رو پیدا کنم و بقیه رو رد کنم (اسکیپ کنم) تا ذهنم درگیر نشه؟
شرایط غیرقابل پیش بینی آزمون
- شما نمی‌تونید یه شرایط مشخص و قابل پیش‌بینی رو برای آزمون آزمایشی سنجش در نظر بگیرید. مثلاً من الان می‌تونم در مورد فیزیک قلم‌چی یا زیست ماز یه دید کلی بهتون بدم، چون طراح‌هاشون تقریباً ثابتن و بعد از این همه مدت، دستمون اومده که هر تیم طراحی چه سلیقه‌ای داره. اما توی آزمون آزمایشی سنجش اینطوری نیست. شرایط دائماً در حال تغییره. یه آزمون خوبه، آزمون بعدی ممکنه چنگی به دل نزنه. چهارتا آزمون خوبه، پنج‌تا بده! بنابراین، خیلی نمیشه سطح و شرایط سوالاتش رو از قبل پیش‌بینی کرد.
مزایای آزمون آزمایشی سنجش: چرا هنوز طرفدار داره؟
با همه این حرف‌ها، آزمون آزمایشی سنجش مزایایی هم داره که باعث میشه بعضی از دانش‌آموزها سراغش برن:
- جامعه آماری بالا (فقط در آزمون‌های جامع): این مهم‌ترین مزیتشه. اگه شما دانش‌آموز دهم یا یازدهم هستید و تو آزمون‌های مرحله‌ای سنجش شرکت می‌کنید، ممکنه تعداد شرکت‌کننده‌ها در کل کشور به هزار نفر هم نرسه! یعنی تعداد خیلی کمه. اما در آزمون‌های جامع که معمولاً دو سه ماه قبل کنکور برگزار میشن، جامعه آماری به شدت بالاست و می‌تونید یه محک جدی بزنید.
- شباهت به سوالات کنکور: همونطور که گفتیم، سوالات از بانک سوال طراحان کنکور میاد. پس “گاهی” اوقات سوالاتش واقعاً نزدیک به سوالات کنکوره. اما تاکید می‌کنم “گاهی“! چون خیلی وقت‌ها هم سوالات پرت و اذیت کننده‌ای توش پیدا میشه.
- هزینه مقرون به صرفه: شما وقتی می‌خواید قلم چی ثبت‌نام کنید، معمولاً پول کل آزمون‌های یک سال رو یکجا ازتون میگیرن. اما برای آزمون آزمایشی سنجش می‌تونید تک آزمون هم ثبت‌نام کنید. یعنی فقط برای همون یکی دو تا آزمونی که می‌خواید شرکت کنید پول پرداخت می‌کنید. به خاطر همین، هزینه‌اش نسبت به آزمون‌های دیگه خیلی کمتره.
معایب آزمون آزمایشی سنجش: نقاط ضعفی که نباید نادیده گرفت!
حالا بریم سراغ معایب که تعدادشون هم کم نیست:
فواصل بین آزمون ها
- همونطور که گفتیم، حدود سه تا چهار هفته (گاهی پنج هفته) بین آزمون‌ها فاصله است. این زمان خیلی زیادیه. شما یهو باید مثلاً چهار یا پنج فصل زیست رو امتحان بدید! مرور کردن این حجم از مطلب و آماده شدن براش واقعاً سخته. اگه هم مشکلی داشته باشید، دیر متوجه میشید و جبرانش سخت‌تر میشه. این فاصله زیاد، فرایند مرور رو هم دچار مشکل می‌کنه.
خدمات جانبی و کارنامه های ضعیف سنجش
- کیفیت خدمات و کارنامه‌های آزمون آزمایشی سنجش با آزمون‌های دیگه مثل قلم‌چی، گزینه دو یا ماز اصلاً قابل مقایسه نیست.
- برگزاری آزمون: برگزاری آزمون آزمایشی سنجش یکی از ضعیف‌ترین‌ها در بین تمام آزمون‌های آزمایشی کشوره! چرا؟ چون سوالات رو معمولاً دو روز قبل برای حوزه‌ها (که اغلب مدارس هستن) می‌فرستن و خیلی وقتا سوالات و پاسخنامه لو میره! نماینده‌های ثابتی توی شهرها ندارن و اگه هم داشته باشن، شکل برگزاری خیلی بی‌نظمه. بچه‌ها گاهی میرن سر جلسه و میگن یه ربع، بیست دقیقه فقط دنبال پاسخ برگمون می‌گشتیم یا جا برای نشستن پیدا نمی‌کردیم!
بررسی کارنامه های آزمون سنجش
- کارنامه: کارنامه‌ای که آزمون آزمایشی سنجش میده، خیلی ساده‌ست. یه درصد بهتون میده، یه تراز و یه رتبه؛ دقیقاً مثل کارنامه کنکور. هیچ اطلاعات اضافه‌ای مثل تحلیل سوال به سوال، نمودارهای پیشرفت و نقاط ضعف و قوت به شکلی که در کارنامه‌های قلم‌چی یا ماز می‌بینید، وجود نداره. البته یه قسمت “جذاب” توی کارنامه‌هاشون هست که بهش میگن “شبیه‌ساز رتبه کنکور”. یعنی تراز شما رو با تراز کنکوری‌های سال گذشته مقایسه می‌کنه و یه رتبه تخمینی بهتون میده. خب، هیچ ارگانی هم به اندازه سازمان سنجش اطلاعات دقیق ترازها رو نداره. اغلب هم این پیش‌بینی‌ها تا حدودی درسته.
- باگ شبیه‌ساز رتبه: این شبیه‌ساز یه باگ هم داره! اونم اینه که سختی و آسونی درس‌ها در سال‌های مختلف رو در نظر نمی‌گیره. مثلاً بچه‌هایی که کنکور ۹۹ شرکت کردن، وقتی آزمون جامع سنجش میدادن، چون کنکور ۹۸ خیلی ساده بود، اگه یه نفر تو آزمون سخت سنجش مثلاً ۷۰-۷۵ درصد میزد (که برای یه دانش‌آموز در حد رتبه یک یا دو رقمی عالی بود)، سیستم این درصد رو با کنکور ساده سال قبل مقایسه می‌کرد که همه بچه‌های متوسط به بالا، بالای ۸۰ درصد زده بودن. در نتیجه، رتبه‌ای که برای این دانش‌آموز خوب پیش‌بینی میشد، مثلاً میشد ۸۰۰۰، در حالی که خود اون دانش‌آموز تو کنکور اصلیش رتبه ۸۰ میاورد! متوجه منظورم هستید؟ این باگ رو داره.
پاسخنامه تشریحی ناقص
- پاسخ تشریحی که برای آزمون آزمایشی سنجش ارائه میشه، معمولاً چهار روز بعد از آزمون میاد و خیلی هم کامل و تعریف دار نیست. یعنی در حد پاسخنامه‌های تشریحی قلم‌چی، ماز، یا گزینه دو که جزئیات رو توضیح میدن، نیست.
مقایسه آزمون آزمایشی سنجش با سایر آزمون‌های آزمایشی مطرح
خب، حالا که با جزئیات آزمون آزمایشی سنجش آشنا شدیم، بیاید یه مقایسه کلی با سایر آزمون‌های معروف مثل قلم‌چی، گزینه دو، مدارس برتر و ماز داشته باشیم تا بهتر بتونید تصمیم بگیرید.
| ویژگی | آزمون آزمایشی سنجش | قلم‌چی | گزینه دو | مدارس برتر (مثل علامه حلی، انرژی اتمی) | ماز |
|---|---|---|---|---|---|
| سطح سوالات | نامشخص، افراط و تفریط شدید | حدوداً 20-25% سخت‌تر از کنکور | مشابه کنکور، استانداردترین | حدوداً 35% سخت‌تر از کنکور | بسیار شبیه قلم‌چی، سخت‌تر از کنکور |
| تعداد شرکت‌کننده | جامع: زیاد، سایر: خیلی کم (گاهی چند صد نفر) | خیلی زیاد | متوسط | کم | زیاد (کمتر از قلم‌چی) |
| کیفیت شرکت‌کننده | جامع: خوب، سایر: نه چندان (دانش‌آموزان قوی کمترند) | زیاد و متنوع | متوسط (نه خیلی قوی، نه خیلی ضعیف) | عالی (مدارس سمپاد و خاص) | زیاد و با کیفیت خوب |
| کیفیت برگزاری | بسیار بد (لو رفتن سوالات، بی‌نظمی) | خوب | متوسط (بعضی حوزه‌ها خوب، بعضی فقط آنلاین) | خوب | آنلاین، قابل قبول |
| خدمات و کارنامه | افتضاح، خیلی ساده | خوب (کارنامه تحلیلی، آزمون‌های اعتبارسنجی) | خوب | خوب | خوب (کارنامه تحلیلی، کلاس آنلاین) |
تفسیر جدول:
- آزمون آزمایشی سنجش: همونطور که می‌بینید، به جز جامعه آماری آزمون‌های جامع و هزینه کمتر، در بقیه موارد حرف زیادی برای گفتن نداره. سطح سوالاتش هم که مثل هندوانه در بسته است!
- قلم‌چی: جامعه آماری بسیار بالا و برنامه منظم دو هفته یکبار از نقاط قوتشه. سوالاتش معمولاً سخت‌تر از کنکوره تا شما رو برای شرایط دشوار آماده کنه. خدمات خوبی هم ارائه میده.
- گزینه دو: از نظر سطح سوالات، نزدیک‌ترین آزمون به کنکور سراسریه. جامعه آماری و کیفیت شرکت‌کننده‌هاش متوسطه.
- مدارس برتر: این آزمون‌ها توسط مدارس خاص و برتر برگزار میشن. تعداد شرکت‌کننده‌ها کمه اما کیفیتشون فوق‌العاده بالاست. سوالات هم معمولاً سطح بالایی دارن.
- ماز: ماز هم مثل قلم‌چی سعی می‌کنه شما رو برای سوالات سخت آماده کنه. خدمات آنلاین خوبی داره و جامعه آماری رو به رشدی هم جذب کرده.
آزمون آزمایشی سنجش برای چه کسانی مناسب است؟
با تمام این تفاسیر، آزمون آزمایشی سنجش برای چه گروهی از دانش‌آموزان می‌تونه مفید باشه؟
- دانش‌آموزانی که می‌خواهند در آزمون‌های جامع شرکت کنند: اگر می‌خواید یه دید کلی از وضعیت خودتون در یک جامعه آماری بزرگ (مشابه کنکور) پیدا کنید، شرکت در آزمون‌های جامع سنجش (مخصوصاً اونایی که نزدیک کنکوره) می‌تونه گزینه خوبی باشه.
- دانش‌آموزانی که می‌خواهند با سوالات “فیلتر شده” طراحان اصلی آشنا شوند: با اینکه گفتیم سوالات “سوخته” هستن، اما به هر حال از زیر دست طراحانی رد شدن که با فضای کنکور آشنایی دارن. این می‌تونه یه پوینت مثبت باشه.
اما تاکید می‌کنم: صرفاً به عنوان یک یا دو آزمون جامع برای محک زدن خودتون و آشنایی با فضای شلوغ آزمون.
توصیه نهایی: در آزمون آزمایشی سنجش ثبت‌نام کنیم یا نه؟
جواب من به این سوال اینه:
- آزمون‌های جامع پایه دوازدهم سنجش: بله، می‌تونید برای محک زدن خودتون و تجربه جامعه آماری بالا در این آزمون‌ها شرکت کنید.
- سایر آزمون‌های مرحله‌ای و پایه‌ای سنجش: پیشنهاد نمی‌کنم که به عنوان آزمون اصلی یا حتی آزمون کمکی ثابت در طول سال روش حساب کنید. به خاطر برنامه نامنظم، سطح سوالات غیرقابل پیش‌بینی و خدمات ضعیف، بهتره گزینه‌های بهتری مثل قلم‌چی، گزینه دو یا ماز رو بسته به استراتژی و سطح خودتون انتخاب کنید.
جمع بندی و سخن پایانی
رفقا، هدف از این مقاله این بود که یه دید شفاف و بدون تعارف نسبت به آزمون آزمایشی سنجش پیدا کنید. یادتون باشه که انتخاب آزمون آزمایشی مناسب، یکی از تصمیمات مهم دوران کنکوره. آزمون آزمایشی سنجش با وجود جامعه آماری بالای آزمون‌های جامعش و هزینه کمتر، معایبی مثل برنامه راهبردی نامناسب، نوسان شدید سطح سوالات، کیفیت پایین برگزاری و خدمات ضعیف داره که نمی‌تونید ازشون چشم‌پوشی کنید.
پس با چشم باز انتخاب کنید و بدونید که هیچ آزمونی به تنهایی ضامن موفقیت شما نیست، بلکه تلاش مستمر، برنامه ریزی دقیق و استفاده هوشمندانه از ابزارهای موجود، شما رو به هدفتون می‌رسونه.
امیدوارم این مطلب براتون مفید بوده باشه. اگه سوالی در مورد آزمون آزمایشی سنجش یا هر آزمون دیگه‌ای دارید، حتماً تو کامنت‌ها از ما بپرسید. موفق باشید!
