خیلی از ما عادت غلط مقایسه کردن رو داریم و توی موضوعات مختلف، همه‌ش خودمون رو با اطرافیانمون قیاس می‌کنیم. مقایسه در کنکور هم یکی از معضلات دانش‌آموزهاست که مُدام تراز، نمرات و ساعات مطالعه‌‌شون رو با دوست‌ها و همکلاسی‌هاشون مقایسه می‌کنن و حس می‌کنن عقب افتاده‌ن و هیچ‌وقت نمی‌تونن در رقابت با اون‌ها، پیروز بشن. توی این مطلب قراره درباره همین موضوع حرف بزنیم؛ پس اگه تو هم به عادت زشت مقایسه دچاری، این محتوا خیلی به دردت می‌خوره.
چرا نباید خودمون رو با بقیه مقایسه کنیم؟
مقایسه‌کردن گاهی اوقات می‌تونه پیامد مثبتی داشته باشه و باعث ایجاد انگیزه برای حرکت رو به جلو باشه، اما در اغلب موارد فقط استرس و فشار روانی ایجاد می‌کنه. وقتی ما خودمون رو با کسی مقایسه می‌کنیم، ذهن ما عموماً روی نقاط ضعفمون تمرکز می‌کنه، نه روی توانمندی‌ها و نقاط قوتمون، بنابراین حس می‌کنیم که بقیه از ما توانمندتر و موفق‌ترن. نتیجه این قیاس‌های پی‌در‌پی چیزی نیست جز پایین‌اومدن اعتمادبه‌نفس و رضایت از زندگی و حسرت‌های پوچ و بی‌دلیل. آدم‌ها شرایط جسمی، روحی، فرهنگی، و اقتصادی متفاوتی دارن و هیچ دو نفری رو نمی‌تونید پیدا کنید که شرایط زندگی‌شون عیناً مثل هم باشه! بنابراین مقایسه‌کردن عملاً کار منطقی و درستی نیست. پس این عادت رو کنار بذارید و سعی کنید روی رشد و پیشرفت شخصی خودتون تمرکز کنید و دستاوردهاتون رو هم ارزشمند بدونید.
انواع مقایسه در کنکور
به‌طور کلی میشه گفت که دو نوع مقایسه داریم: مقایسه نقطه‌ای و مقایسه فرایندی. قبل از این‌که وارد اصل مطلب بشیم، یه جمله بهتون می‌گیم که سعی کنید همیشه یادتون بمونه:
مقایسه نقطه‌ای کار احمق‌هاست. کیمیاگرها فرایندها رو مقایسه می‌کنن.
بالاتر کلّی گلومون رو پاره کردیم که بگیم مقایسه بی‌رویه کار خیلی بدیه! اما کنارگذاشتن این عادت ذهنی یکم سخته و شاید بهتر باشه توی اولین قدم، سعی کنید شیوه مقایسه کردن خودتون با دیگران رو اصلاح کنید.
تفاوت مقایسه در کنکور به روش نقطه‌ای و فرایندی
مقایسه نقطه‌ای یعنی شما فقط وضعیت حال حاضر خودتون رو با وضعیت حال حاضر یه شخص دیگه‌ای مقایسه می‌کنید. بدون این‌که در نظر بگیرید طی چه فرایندی و از چه نقطه‌ای به موقعیت الانتون رسیدید. اما توی مقایسه فرایندی، به‌جای این‌که بر اساس موقعیت فعلی، خودتون و دیگران رو قضاوت کنید، مسیری که طی کردید رو مد نظر قرار می‌دید. برای این‌که بهتر متوجه تفاوت این دو نوع مقایسه بشید، براتون یه مثال ساده و ملموس می‌زنیم.
فرض کنید که مثلاً در آزمون آبان‌ماه، تراز شما ۵هزاره و تراز دوستتون ۷هزار. دو ماه بعد، توی آزمون دی‌ماه شما با برنامه‌ریزی و تلاش، تونستید ترازتون رو به ۶۵۰۰ برسونید و تراز دوستتون همچنان در حدود ۷هزار باقی مونده. اگه بخواید به صورت نقطه‌ای خودتون رو با دوستتون قیاس کنید که قیاس اشتباهی هم هست، باید بگید چون در حال حاضر ترازش از شما بیش‌تره، پس حتماً کنکورش رو هم بهتر می‌ده. اما قیاس منطقی و درست می‌گه که فرایند مهمه و شما فرایند پیشرفت رو طی کردید و تونستید طی دو ماه تراز خودتون رو افزایش بدید، در صورتی که دوستتون توی همون نقطه‌ای که بوده، باقی مونده. پس اگه همین مسیر رو ادامه بدید، می‌تونید از دوستتون پیشی بگیرید.
پس اگه قراره خودتون رو با دوست‌ها یا همکلاسی‌هاتون مقایسه کنید، نکته مهمی که باید بهش توجه کنید اینه که نقطه و وضعیت فعلی شما نیست که آینده رو تعیین می‌کنه، بلکه فرایند و مسیری که طی می‌کنید اهمیت داره. بنابراین، صرفاً با توجه به وضعیت الان نمی‌شه آینده رو پیشبینی کرد و گفت که کی موفق میشه.
اپل یا نوکیا؟ مقایسه فرایندی در دنیای تکنولوژی
وقتی شرکت اپل تصمیم گرفت اولین گوشی موبایل خودش رو وارد بازار فروش کنه، شعارش این بو: «گوشی‌ای که سیستم جهانی را به هم می‌زند». اون موقع خیلی‌ها به این ادعا خندیدن، چون اون زمان شرکت نوکیا پرچمدار تلفن‌های همراه در جهان بود و هیچ کس به گرد پاش هم نمی‌رسید! اون زمان رنک گوشی های اپل ۰ و رنک گوشی های نوکیا ۱۰۰ بود! اما الان چی؟ به مرور زمان، اپل تبدیل شد به بزرگ‌ترین سهامدار تلفن همراه در جهان و نوکیا تقریباً از دور رقابت‌ها حذف شد! اگه قرار بود صاحبان شرکت اپل وضعیت خودشون رو به‌‌صورت نقطه‌ای با شرکت نوکیا مقایسه کنن، قطعاً ناامید می‌شدن و هیچ‌وقت نمی‌تونستن این‌قدر پیشرفت کنن و به یکی از محبوب‌ترین تولیدکننده‌های تلفن همراه تبدیل بشن.
نظر رتبه‌های برتر: تراز آزمون چقدر توی رتبه کنکور تاثیر داره؟
سراغ کیمیا کرمی رتبه ۳۵۱ کنکور تجربی ۱۳۹۹ و دانشجوی پزشکی رفتیم و ازش پرسیدیم که تراز آزمون‌های آزمایشی چقدر توی کنکور تاثیر داره؟ هرکی ترازش کم باشه یعنی قرار نیست کنکور قبول بشه؟ جوابش رو باهم بشنویم:
از پویا آزاد بخش رتبه 81 کنکور تجربی 1402 راجع به تفاوت آزمون های آزمایشی و کنکور پرسیدیم و بهمون گفت:
نظرامیرعباس سرهادی رتبه 1463 کنکور تجربی 1402 رو در رابطه با تفاوت کنکور و آزمون آزمایشی پرسیدیم. ببینیم چقدر این دو بهم نزدیکن و اگر یه نفر ترازش بد بشه لزوما رتبه ش هم بد میشه؟
مخلص کلام!
همون‌طور که گفتیم، بهتره که از مقایسه در کنکور دست بردارید و انرژی و زمانتون رو صرف پیشرفت خودتون بکنید، نه قیاس‌های بی‌مورد. اما اگه قراره مقایسه‌ای هم انجام بشه، یادتون باشه که حداقل از نوع فرایندی باشه، نه نقطه‌ای!
پس اگه ترازتون خیلی خوبه، نباید خیالتون راحت باشه و تلاش رو رها کنید. باید خودتون رو توی مسیر و فرایند پیشرفت نگه دارید و سعی کنید روز‌به‌روز بهتر بشید. چون اگه قرار باشه شل بگیرید و دست از درس‌خوندن بکشید، رقباتون ازتون پیشی می‌گیرن و عقب می‌افتید. از طرف دیگه، اگه تراز پایین دارید نباید ناامید بشید و فکر کنید که دیگه جایی برای جبران وجود نداره. سعی کنید برنامه‌ریزی کنید، به برنامه‌تون پایبند بمونید و پشتکار لازم رو به خرج بدید تا بتونید توی مسیر پیشرفت قدم بردارید و رو به جلو حرکت کنید.
در واقع توی رقابت فرایندی، شما باید مترصد فرصت‌هایی باشید که بقیه کم‌تر درس می‌خونن و شل می‌گیرن. سعی کنید توی اون فرصت‌ها حسابی گاز بدید و از بقیه بزنید جلو. مثل ملیکا کزازی، رتبه۷۶۰ کنکور تجربی ۱۳۹۸ که از فرصت جمع‌بندی که خیلی از بچه‌ها ازش به خوبی استفاده نمی‌کنن بهره برد و خودش رو به یه رتبه برتر تبدیل کرد. نکته قابل‌توجه در مورد ملیکا اینه که توی دومین آزمون جامع سنجش در اردیبهشت ۱۳۹۸، رتبه معادل کنکورش ۱۳۶۷۸ شده بود!! اما ناامید نشد و با استفاده درست از فرصت‌هاش، تونست دوباره خودش رو به رقابت برگردونه و موفق هم بشه.