برای این‌که بتونید درست و آگاهانه انتخاب رشته کنید، باید درباره دانشگاه‌های مختلف، اطلاعات داشته باشید. توی این مطلب انواع دانشگاه‌ها و دوره‌های آموزشی رو معرفی می‌کنیم تا بتونید با درنظرگرفتن شرایط مختلف، انتخاب کنید و بهترین تصمیم رو برای آینده تحصیلی‌تون بگیرید.
انواع دانشگاه‌ها در ایران
به‌طور کلی، در ایران ۵ نوع دانشگاه داریم که در ادامه هر کدوم رو مفصل توضیح می‌دیم و دوره‌های آموزشی اون‌ها رو معرفی می‌کنیم:
- دانشگاه سراسری یا دولتی
- دانشگاه غیرانتفاعی
- دانشگاه آزاد
- دانشگاه علمی-کاربردی
- دانشگاه پیام نور
دوره‌های آموزشی دانشگاه سراسری
همون‌طور که می‌دونید، دانشگاه‌های سراسری یا دولتی بهترین دانشگاه‌های کشور هستن و رقابت اصلی داوطلب‌های کنکور، بر سر همین دانشگاه‌هاست. سطح علمی دانشگاه‌های سراسری بسیار بالاست و اساتید برجسته و مجربی دارن. مدرک دانشگاه سراسری چه در ایران و چه در کشورهای خارجی، اعتبار بالایی داره. به همین دلیل، معمولاً فارغ‌التحصیل‌های دانشگاه‌های سراسری راحت‌تر می‌تونن وارد بازار کار بشن و مهاجرت کنن.
دانشگاه‌های سراسری به چند روش دانشجو پذیرش می‌کنن و دوره‌های آموزشی مختلفی دارن:
- نوبت روزانه
- نوبت شبانه
- پردیس خودگردان
- ظرفیت مازاد
دوره آموزشی روزانه دانشگاه سراسری
تحصیل در نوبت روزانه دانشگاه‌های سراسری رایگانه و شهریه نداره و دانشجوها فقط باید هزینه خوابگاه و سلف رو پرداخت کنن که هزینه خیلی کمیه. توی این دوره آموزشی، درواقع دولت هزینه تحصیل دانشجوها رو پرداخت می‌کنه، اما در مقابل دانشجوها تعهد دارن که بعد از فارغ‌التحصیلی، برای دولت کار کنن. مدت زمان تعهد خدمت دانشجوها، بر اساس منطقه تحصیلی‌شون مشخص می‌شه و برای رشته‌های مختلف هم متفاوته. در زمان ثبت‌نام باید فرمی رو امضا کنید که در اون قید شده در مقابل بورسیه تحصیلی که از دولت دریافت می‌کنید، موظفید بعد از اتمام تحصیل مدت زمان مشخصی رو در کشور کار کنید. بنابراین اگه بعد از فارغ‌التحصیلی قصد مهاجرت دارید، باید با پرداخت هزینه، مدرکتون رو آزاد کنید.
دوره آموزشی شبانه دانشگاه سراسری
دانشجوهای دوره‌های آموزشی شبانه دانشگاه‌های سراسری باید بابت تحصیل، مقداری شهریه پرداخت کنن و به همین دلیل، بعد از فارغ‌التحصیلی تعهد خدمت ندارن و می‌تونن بلافاصله مدرکشون رو از دانشگاه بگیرن. دانشجوهای روزانه و شبانه در دانشگاه‌ها، باهم سر یک کلاس می‌شینن و تنها تفاوت شبانه و روزانه، پرداخت شهریه‌ست. البته بعضی از دانشگاه‌ها به دانشجوهای نوبت شبانه خوابگاه نمی‌دن چون دانشجوهای روزانه در اولویت دریافت خوابگاه قرار دارن. در صورت وجود ظرفیت اضافه هم دانشجوهای شبانه باید هزینه بیش‌تری نسبت به دانشجوهای روزانه برای خوابگاه پرداخت کنن. دوره‌های آموزشی شبانه برای همه رشته‌ها نیست و معمولاً هم ظرفیت محدودی دارن، بنابراین رقابت توی این دوره آموزشی هم بین داوطلب‌ها بالاست. مدرک دوره شبانه دقیقاً برابر با مدرک روزانه‌ست و اعتبار یکسانی داره و توی مدرک هم چیزی مبنی بر این‌که شما در دوره شبانه تحصیل کردید، نوشته نمی‌شه.
دوره آموزشی پردیس خودگردان دانشگاه سراسری
پردیس بین‌الملل دانشگاه‌های سراسری با هدف جذب دانشجوهای بین‌المللی تأسیس شدن، اما موفق نشدن به این هدف برسن و به همین دلیل، شروع به پذیرش دانشجوهای ایرانی کردن و اسمشون به پردیس خودگردان تغییر کرد؛ البته با دریافت شهریه‌ای که نسبت به شهریه شبانه و دانشگاه آزاد، خیلی بالاتره. ساختمون پردیس خودگردان توی بعضی از دانشگاه‌ها کاملاً جداست و حتی ممکنه توی یه شهر دیگه باشه و کلاس‌ها هم به‌صورت مجزا برگزار می‌شه. اما توی برخی دیگه از دانشگاه‌ها، کلاس‌های دانشجوهای پردیس توی خود دانشگاه برگزار می‌شه و حتی ممکنه با دانشجوهای روزانه و شبانه سر یک کلاس باشن.
رشته‌های علوم انسانی معمولاً دوره پردیس خودگردان ندارن و این نوع پذیرش بیش‌تر مخصوص رشته‌های پزشکی، پیراپزشکی و ریاضیه. مدرک دوره آموزشی پردیس خودگردان دانشگاه‌های سراسری دقیقاً مطابق مدرک روزانه و شبانه‌ست و اعتبار یکسانی داره، اما عبارتی در اون درج می‌شه که نشون می‌ده شما دانشجوی دوره پردیس بودید. یکی دیگه از تفاوت‌های این دوره آموزشی هم اینه که معمولاً به دانشجوهای پردیس خودگردان یا خوابگاه تعلق نمی‌گیره و یا بابت خوابگاه، هزینه بیش‌تری ازشون دریافت می‌شه.
دوره آموزشی ظرفیت مازاد دانشگاه سراسری
پذیرش ظرفیت مازاد تقریباً مشابه پردیس خودگردانه.
در واقع این نوع پذیرش برای دانشگاه‌هایی در نظر گرفته شده که پردیس خودگردان ندارن و می‌تونن در ازای دریافت شهریه، مازاد بر ظرفیتِ روزانه و شبانه، دانشجو بگیرن. این نوع پذیرش بیش‌تر در دانشگاه آزاد انجام می‌شه که در ادامه مطلب راجع بهش توضیح می‌دیم، اما بعضی از دانشگاه‌های سراسری هم برای برخی رشته‌ها، در این دوره دانشجو پذیرش می‌کنن. محل تحصیل دانشجوهای ظرفیت مازاد معمولاً داخل خود دانشگاهه و با دانشجوهای روزانه و شبانه سر یک کلاس می‌شینن. دانشجوهای ظرفیت مازاد هم مثل پردیس‌ها، خوابگاه ندارن و اگه دانشگاه بهشون خوابگاه بده، هزینه بیش‌تری ازشون دریافت می‌کنه. شهریه دوره ظرفیت مازاد دانشگاه‌های سراسری برابر با شهریه پردیس خودگردانه و داخل مدرک تحصیلی عبارت «فارغ‌التحصیل دوره ظرفیت مازاد» نوشته می‌شه، اما اعتبارش هیچ تفاوتی با مدرک روزانه و شبانه نداره.
دانشگاه غیرانتفاعی
دانشگاه‌های غیرانتفاعی غیردولتی‌ان و تحصیل در اون‌ها رایگان نیست؛ بنابراین دانشجوها باید شهریه پرداخت کنن که این شهریه از شهریه نوبت شبانه دانشگاه‌های سراسری بیش‌تر و از شهریه آزاد کم‌تره. این دانشگاه‌ها هم از طریق کنکور سراسری و هم از طریق سوابق تحصیلی دانشجو می‌گیرن، ولی اعتبار مدرکشون از دانشگاه‌های سراسری پایین‌تره. دانشگاه‌های غیرانتفاعی خوابگاه ندارن و معمولاً محیطشون هم کوچیکه. این دانشگاه‌ها در گروه‌های انسانی، ریاضی و هنر رشته‌های متنوعی رو ارائه می‌دن، اما در گروه تجربی رشته‌هاشون محدودتره. این دانشگاه رو به صورت کامل توی یه محتوای جداگانه معرفی کردیم و بررسیش کردیم حتما بهش سر بزنید.
دانشگاه آزاد
اولین واحد دانشگاه آزاد، شعبه تهران مرکز بود که در سال ۶۱ تأسیس شد و در حال حاضر، شعبه‌های زیادی در اکثر شهرهای ایران داره. این دانشگاه یه ارگان خصوصیه و دانشجوها برای تحصیل در اون، باید شهریه پرداخت کنن. پذیرش دانشجو در دانشگاه آزاد، هم از طریق کنکور سراسری و هم از طریق سوابق تحصیلی انجام می‌شه. البته سطح علمی واحدهای مختلف دانشگاه آزاد باهم متفاوته و باید بدونید که برای قبولی در رشته‌های پرطرفدار در واحدهایی که سطح علمی بالاتری دارن، مثل علوم تحقیقات یا تهران مرکز، بین داوطلب‌ها رقابت وجود داره.
پذیرش ظرفیت مازاد دانشگاه آزاد
همون‌طور که بالاتر گفتیم، پذیرش ظرفیت مازاد بیش‌تر مربوط به دانشگاه آزاده و به‌ویژه در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی خیلی طرفدار داره. دانشجوهای ظرفیت مازاد دانشگاه آزاد در خود دانشگاه، تحصیل و در کلاس‌های دانشجوهای عادی شرکت می‌کنن، اما شهریه‌ای که پرداخت می‌کنن از شهریه دانشجوهای دیگه بیش‌تره. اعتبار مدرک دوره ظرفیت مازاد هم کاملاً مشابه اعتبار مدرک عادی دانشگاه آزاده و هیچ تفاوتی با اون نداره.
دانشگاه پیام نور
اولین شعبه این دانشگاه در سال ۶۷ تأسیس شد و رفته‌رفته تعداد واحدهاش در سراسر کشور افزایش پیدا کرد. هدف اصلی از تأسیس دانشگاه پیام نور این بود که امکان آموزش ازراه‌دور برای افرادی که وقت کافی ندارن و نمی‌تونن به‌صورت حضوری در کلاس‌های دانشگاهی شرکت کنن، فراهم بشه. دانشجوها برای تحصیل در دانشگاه پیام نور باید شهریه پرداخت کنن، اما شهریه این دانشگاه نسبت به دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی، کم‌تره. دانشگاه پیام نور رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی رو ارائه نمی‌ده و اگه قصد تحصیل در این رشته‌ها رو دارید، باید فقط سراغ دانشگاه‌های سراسری و آزاد برید.
دانشگاه علمی-کاربردی
این دانشگاه در سال ۷۳ تأسیس شد و هر ساله، به صورت بدون‌کنکور و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی، دانشجو پذیرش می‌کنه. دانشجوهای این دانشگاه علاوه بر دروس تئوری، مهارت‌های عملی رو هم یاد می‌گیرن و هدف اصلی در این دانشگاه، تقویت همین مهارت‌های عملیه تا بتونن در حرفه خودشون موفق باشن. دانشگاه علمی-کاربردی توی دسته دانشگاه های غیرانتفاعی قرار میگیره که قبلا توی یه محتوای دیگه معرفیش کردیم. تحصیل در دانشگاه علمی-کاربردی رایگان نیست و دانشجوها باید مبلغی رو به‌عنوان شهریه، پرداخت کنن.
جمع‌بندی
توی این مقاله انواع دانشگاه‌ها و دوره‌های آموزشی رو معرفی کردیم. اما فراموش نکنید که برای انتخاب رشته، باید حتماً دفترچه راهنمای سازمان سنجش رو به‌دقت بخونید تا با شرایط دانشگاه‌ها و ظرفیت هر رشته آشنا بشید. دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور ۱۴۰۳ هنوز منتشر نشده، اما به محض انتشار می‌تونید از لینک‌های زیر دفترچه گروه‌های آزمایشی مختلف رو دانلود کنید: