بعضی از والدین این چالش رو با فرزند نوجوانشون دارن که پرخاشگر و سرکش شده، بی‌ادبی می‌کنه و فحش می‌ده. در این مقاله، می‌خوایم توضیح بدیم که دلایل و ریشه‌های گستاخی و بی‌ادبی نوجوانان چیه و شما پدرها و مادرهای عزیز رو راهنمایی کنیم که چطور می‌تونید این مشکل رو حل کنید.
فشارهای دوران نوجوانی و بی‌ادبی نوجوانان
نوجوانی دورانیه که پر از فشارهای روانیه. فرزند شما در سال‌های نوجوانی، تحت تأثیر تغییرات هورمونی، استرس کنکور، فشارهای اجتماعی و فشار روانی هویت‌یابی قرار داره و بنابراین، دوران پرفرازونشیبی رو سپری می‌کنه. این فشارها باعث می‌شه فرزند شما دچار حساسیت بیش‌تری بشه و در بعضی موقعیت‌ها، زود از کوره در بره! در دوران نوجوانی، فرزند شما داره احساسات جدیدی رو تجربه می‌کنه، زندگی براش جدی‌تر می‌شه و همین باعث می‌شه گیج، خسته و سردرگم باشه و نسبت به موضوعات مختلف واکنش‌های تهاجمی نشون بده.
هویت یابی در دوران نوجوانی
همون‌طور که قبلاً هم در محتواهای مختلف مربوط به نوجوانان توضیح دادیم، یکی از ویژگی‌های اصلی نوجوانی، هویت یابیه. فرزند شما در کودکی، هویت مستقلی از خودش نداره، اما در نوجوانی، سعی می‌کنه هویت خاص خودش رو بسازه. یعنی سعی می‌کنه خودش برای خودش تصمیم بگیره، درباره‌ی موضوعات مختلف نظر و دیدگاه شخصی خاص خودش رو داره، دلش میخواد طبق سلیقه‌ی خودش لباس بپوشه، موسیقی که دوست داره رو گوش بده، فیلمی که دوست داره رو تماشا کنه و به طور کلی، شخصیت مستقلی بسازه.
یکی از اشتباهات والدین نوجوان که باعث دورشدن فرزند نوجوان ازشون می‌شه و به روابطشون صدمه می‌زنه، به رسمیت نشناختن این هویته. شما پدرها و مادرهای عزیز باید بپذیرید که فرزندتون دیگه کودک نیست و داره بزرگ می‌شه. سعی کنید به استقلال و هویتش احترام بذارید و اجازه بدید در مواقع لزوم، خودش برای خودش تصمیم بگیره و احساس نکنه که همچنان مثل یک کودک خردسال باهاش رفتار می‌کنید. اگه قرار باشه همیشه با نظر شما زندگی کنه و در تمام مسائل شما براش تصمیم بگیرید، در بزرگسالی دچار مشکل می‌شه و به‌تنهایی از پس کوچک‌ترین کارها هم برنمیاد. پس اگه فرزندتون رو دوست دارید و نمی‌خواید بی‌عرضه و ناتوان بار بیاد، در دوران نوجوانی به‌جای سرکوب هویتش، بهش کمک کنید هویت بهتری بسازه.
دلایل بی‌ادبی نوجوانان
قبل از این‌که درباره‌ی دلایل بی‌ادبی نوجوانان صحبت کنیم، باید تأکید کنیم که هیچ توجیهی برای بی‌ادبی و فحاشی وجود نداره و ما به هیچ وجه قصد نداریم که بی‌ادبی نوجوانان رو یک موضوع عادی و بی‌اشکال نشون بدیم. بی‌ادبی نوجوانان قطعاً یک عارضه‌ی شخصیتیه و باید درمان بشه. اما اگه ریشه و علت این عارضه رو بدونید، می‌تونید زودتر و راحت‌تر این مسئله رو حل کنید.
فشار روانی کنترل نشده
همون‌طور که گفتیم، دوران نوجوانی پر از فشارهای روانیه. وقتی این فشارها بیش از توان تحمل نوجوان بهش وارد می‌شه، یک جا دچار فروپاشی می‌شه و ممکنه رفتارهای پرخاشگرانه از خودش نشون بده یا بی‌ادبی کنه. وقتی متوجه می‌شید که فرزندتون تحت فشار روانی قرار داده، در همون مراحل اولیه به یک مشاور مراجعه کنید و اجازه ندید به مرحله‌ی انفجار برسه و فرزندتون پرخاشگر و فحاش بشه. لازمه‌ی تشخیص این موضوع اینه که با فرزندتون رابطه‌ی صمیمانه‌ای داشته باشید تا بتونه درباره‌ی مشکلات، نگرانی‌ها و دغدغه‌هاش باهاتون حرف بزنه. علاوه بر این، باید به تغییر رفتارهای فرزندتون هم توجه کنید تا اگه مشکلی وجود داره، در همون مراحل اولیه متوجهش بشید و قبل از این‌که به یک مسئله‌ی جدی و ریشه‌دار تبدیل بشه، حلش کنید.
زورگویی خانواده
بعضی از پدرها و مادرها در تمام زمینه‌ها می‌خوان که حرف، حرف خودشون باشه و فرزندشون دقیقاً همون کاری رو بکنه که اون‌ها می‌گن. این زورگویی، نوجوان رو تحت فشار قرار می‌ده و باعث می‌شه که واکنش‌های پرخاشگرانه و بی‌ادبانه از خودش نشون بده. فراموش نکنید که زور و اجبار هیچ‌وقت نتیجه‌ی مثبتی نداشته و نداره و فقط وضعیت رو بدتر می‌کنه. بنابراین، در رابطه با فرزند نوجوانتون، به هیچ وجه به زور متوسل نشید. چراکه تأثیرات منفی عمیقی روی رفتار و شخصیت فرزندتون می‌ذاره.
عدم توانایی در مدیریت خشم
وقتی فرزند شما بلد نباشه خشم خودش رو کنترل کنه، این خشم رو به صورت رفتارهای پرخاشگرانه بروز می‌ده. شما باید گفت و گوی منطقی رو به فرزندتون آموزش بدید و بهش یاد بدید که تاب آوری خودش رو بالا ببره و کم‌تر خشمگین بشه. علاوه بر این، باید روش سالم بروز خشم رو هم به فرزندتون آموزش بدید تا بدون آسیب زدن به دیگران، فحاشی و بی‌ادبی خشم و هیجان خودش رو تخلیه کنه. دویدن، ورزش کردن، نوشتن افکار منفی، مدیتیشن و تنفس عمیق و یا فریادزدن در جایی که باعث آزار کسی نشه، از جمله روش‌هاییه که برای تخلیه‌ی خشم پیشنهاد می‌شه. توی یه محتوای جامع ما راجع به نحوه کنترل خشم نوجوانان صحبت کردیم که پیشنهاد میکنیم حتما بهش سر بزنید.
عادت به اخاذی کردن
یکی از دلایل مهم بی‌ادبی نوجوانان اینه که نوجوان از کودکی عادت کرده با اخاذی، چیزی که میخواد رو به دست بیاره! یعنی با هر «نه»ای که می‌شنوه، بی‌ادبی یا پرخاشگری می‌کنه تا کاری که میخواد رو انجام بده و یا چیزی که میخواد رو براش بخرید. شما والدین عزیز در چنین شرایطی نباید اون کاری که فرزندتون می‌گه رو انجام بدید تا یاد بگیره همیشه نمی‌تونه با دعوا و دادوبیداد چیزی که میخواد رو به دست بیاره. اگه این عادت در فرزندتون نهادینه بشه، در آینده هم مشکلات زیادی براش ایجاد می‌کنه. پس سعی کنید بهش یاد بدید فقط به‌صورت منطقی و آروم چیزی که میخواد رو بیان کنه و با گفت‌و‌گو خواسته‌ی خودش رو بیان کنه. نه با دعوا و داد و بیداد!
تأثیر محیط در بی‌ادبی نوجوانان
یکی از عواملی که در بی‌ادب‌شدن نوجوانان نقش مهمی داره، محیطه. منظور ما از محیط، خانواده، مدرسه، گروه دوستان و همسالان، رسانهها، محل زندگی و به طور کلی هر چیزیه که نوجوان باهاش ارتباط داره و ازش تأثیر می‌گیره. اگه فحش دادن و بی‌ادبی در محیط خونه عادی و رایج باشه، قطعاً فرزند شما هم این رفتار رو یاد می‌گیره. علاوه بر این، کودکان و نوجوانان معمولاً از گروه دوستان خودشون هم تأثیر‌پذیری بالایی دارن و اگه در میان دوستانشون، نوجوان‌های بد دهن و بی‌ادب وجود داشته باشن، احتمال این‌که فرزند شما هم چنین رفتارهایی رو نشون بده وجود داره.
یکی دیگه از عوامل محیطی بسیار اثرگذار در جهان امروز، رسانهها هستن. در رسانه‌های قدیمی‌تر مثل تلویزیون، رادیو و مطبوعات، ضوابط و قواعد مشخصی وجود داره که اجازه نمی‌ده بی‌ادبی و فحاشی رواج پیدا کنه. اما در دنیای بی‌در و پیکر اینترنت، دسترسی به هر محتوایی امکان پذیره و باعث می‌شه نوجوان‌ها رفتارهای منفی زیادی رو یاد بگیرن.
با نوجوان بددهن چطور رفتار کنیم؟
در رفتار با نوجوانی که بی‌ادبی و فحاشی می‌کنه، حتماً دو نکته‌ی زیر رو رعایت کنید:
- قوانین رو به‌صورت شفاف تعیین کنید.
- مقابله به مثل نکنید.
شفاف کردن قوانین
همون‌طور که گفتیم، فرزند شما باید یاد بگیره که با فحش، پرخاشگری و دعوا نمی‌تونه به چیزی که میخواد برسه. برای فرزندتون مشخص کنید که قوانین بحث و گفت‌و‌گو چیه و تا وقتی اون قوانین رو رعایت نکنه، باهاش حرف نزنید. حد و حدود، مرزها و خط قرمزها رو مشخص کنید تا فرزندتون بدونه که چطور باید رفتار کنه. اگه برای رعایت‌نکردن قوانینی که در خونه مشخص می‌کنید، عواقبی رو در نظر می‌گیرید، بهشون پایبند باشید و از این عواقب و جریمه‌ها کوتاه نیاید. کوتاه‌اومدن شما باعث می‌شه فرزندتون تصور کنه هر بار که پرخاشگری یا بی‌ادبی کنه، قرار نیست هیچ عواقبی براش داشته باشه و احتمال این‌که این رفتارها رو تکرار کنه بیش‌تر می‌شه.
مقابله به مثل نکنید
اگه فرزندتون پرخاشگری یا بی‌ادبی می‌کنه، شما مقابله به مثل نکنید و همون رفتار رو نشون ندید. فرزند شما یک نوجوانه که داره از سنین کودکی به بزرگسالی گذر می‌کنه، اما شما یک والد بالغ هستید و قرار نیست شبیهِ یک نوجوان رفتار کنید. پس سعی کنید به‌جای متشنج‌ترکردن جو، فرزندتون رو آروم کنید و وقتی عصبانیتش فروکش کرد، به‌صورت منطقی باهم گفت‌و‌گو کنید تا متوجه بشید مشکلش چیه و چه چیزی باعث خشمش شده. والدین الگوی بسیار تأثیرگذاری در رفتارهای فرزندان هستن و فرزند نوجوان شما در بسیاری از مسائل، خودآگاه و ناخودآگاه، رفتار شما رو مدل‌سازی می‌کنه. بنابراین، اگه می‌خواید فرزندتون در رابطه با شما و دیگران، رفتار درستی داشته باشه، در قدم اول باید خودتون درست رفتار کنید.
روش‌های منطقی ابراز خشم رو به نوجوان آموزش بدید
همون‌طور که بالاتر گفتیم، یکی از دلایل بی‌ادبی نوجوانان اینه که روش‌های مدیریت خشم و ابراز خشم رو بلد نیستن. شما باید به فرزندتون یاد بدید که وقتی موضوعی ناراحتش می‌کنه یا از رفتار شما خشمگین می‌شه، قبل از این‌که به مرحله‌‌ای برسه که بخواد با پرخاشگری یا بی‌ادبی این خشم رو بروز بده، با شما گفت‌و‌گو کنه. خیلی وقت‌ها ناراحتی‌هایی که پیش میاد ناشی از سوءتقاهم‌هاییه که با یه گفت‌و‌گوی کوتاه و ساده برطرف می‌شه. اما اگه این سوء‌تفاهم‌ها روی هم تلنبار بشه، خشم نوجوان بیش‌تر می‌شه و در نهایت، به شیوه‌های منفی و آسیب‌زننده بروز پیدا می‌کنه.
دومین نکته در این زمینه اینه که به فرزندتون منطقی‌بودن رو آموزش بدید. فرزند شما باید یاد بگیره که تا زمانی که داد بزنه، فحش بده و پرخاشگری کنه، کسی به حرفش گوش نمی‌ده! بلکه اگه حرفی برای گفتن داره، از چیزی ناراحته و یا خواسته‌ای داره، باید به‌صورت منطقی و آروم حرفش رو بزنه.
با نوجوان خود مثل یک کودک رفتار نکنید
همون‌طور که گفتیم، فرزند شما دیگه کودک نیست که توقع داشته باشید هر کاری که شما می‌گید رو بدون چون و چرا انجام بده. فرزند نوجوان شما داره هویت خودش رو پیدا می‌کنه و ممکنه خیلی جاها با شما اختلاف نظر داشته باشه. این اتفاق اصلاً چیز بدی نیست، بلکه نشون می‌ده فرزند شما کم‌کم داره استقلال شخصیتی خودش رو به دست میاره. بنابراین، سعی کنید به این استقلال و هویتی که در حال شکل‌گیریه، احترام بذارید و به رسمیت بشناسیدش.
قرار نیست فرزندتون رو مجبور کنید مسیری رو در زندگی بره که شما می‌پسندید. بلکه فقط باید تجربیات و دیدگاه‌های خودتون رو باهاش در میون بذارید و اجازه بدید تصمیم نهایی رو خودش بگیره. کاری که شما والدین عزیز و آگاه باید بکنید اینه که فرزندتون رو به‌خوبی تربیت کنید تا خوب رو از بد تشخیص بده و به سمت انتخاب‌ها و تصمیم‌های مثبت سوقش بدید، اما هیچ‌وقت نظر خودتون رو بهش تحمیل نکنید.
نوجوانتون رو تهدید نکنید
در مقابل بی‌ادبی نوجوانان، تهدیدشون نکنید. تهدیدکردن یک نوع زورگوییه و وقتی به فرزندتون زور می‌گید، مهر و محبتی که بینتون وجود داره رو با دست‌های خودتون نابود می‌کنید. آسیب‌هایی که در روابط بین والدین و فرزندان در دوران نوجوانی به وجود میاد، ممکنه تا سال‌ها باقی بمونه و شاید حتی هیچ‌وقت به طور کامل حل نشه. بنابراین، سعی کنید رابطه‌ی صمیمانه و محبت‌آمیز با فرزندتون رو به هیچ وجه خراب نکنید. چون قطعاً بعداً پشیمونی به بار میاد.
سخن پایانی
همون‌طور که در این مقاله بارها تأکید کردیم، در ارتباط با فرزند نوجوان باید صبر و حوصله داشته باشید، بهش گوش بدید، توجه کنید و براش وقت بذارید. درک کنید که فرزند شما دوران پرچالشی رو می‌گذرونه و از جهات مختلف تحت فشاره. فراموش نکنید که شما بزرگسال و بالغ هستید و قطعاً کنترل خشم برای شما نسبت به یک نوجوان که هیجان‌های ذهنی شدیدی داره، راحت‌تره. بحث با فرزند مثل دعوا با یک آدم غریبه نیست که هدف شما برنده‌شدن باشه! شما می‌خواید به فرزندتون آموزش بدید که چرا نباید بی‌ادبی کنه و چطور باید درست رفتار کنه. بنابراین، آرامش و خونسردی خودتون رو حفظ کنید و سعی کنید با گفت‌و‌گوی منطقی و آروم، بفهمید که مشکل فرزندتون چیه و چرا داره بی‌ادبی و پرخاشگری می‌کنه.
پیشنهاد میکنیم که حتماً به محتواهای پدر و مادر کیمیاگر و هم‌چنین راهکارهای درمان پرخاشگری نوجوانان، در سایت کیمیاگرخونه سر بزنید تا درباره‌ی رابطه‌ی سالم و مؤثر با نوجوانان، اطلاعات بیش‌تری به دست بیارید.