دوران نوجوانی پر از ابهام، سردرگمی، افکار مختلف و چالشه. بعضی از نوجوان‌ها در این دوران، احساس تنهایی می‌کنن و تمایل شدیدی به تنهابودن دارن. با دوستانشون وقت نمی‌گذرونن یا حتی اصلاً دوستی ندارن! ساعت‌ها توی اتاق می‌شینن و هیچ کاری به جز فکر کردن و غرق شدن در تصوراتشون انجام نمی‌دن. در این مقاله از کیمیاگرخونه، می‌خوایم با شما پدرها و مادرهای عزیز و دغدغه مند درباره‌ی عواملی که باعث ایجاد احساس تنهایی در نوجوانان می‌شه و پیامدهاش صحبت کنیم. اگه احساس می‌کنید فرزندتون جدیداً در لاک تنهایی خودش فرو رفته حتماً تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
چه عواملی باعث ایجاد احساس تنهایی در نوجوانان می‌شه؟
احساس تنهایی در نوجوانان می‌تونه دلایل مختلفی داشته باشه. در این قسمت، می‌خوایم مهم‌ترین و رایج‌ترین عللی که باعث ایجاد احساس تنهایی در نوجوان شما می‌شه رو توضیح بدیم. اگه فرزند شما احساس تنهایی و انزوا داره، شما والدین عزیز باید سعی کنید ریشه‌ی این مشکل رو شناسایی و رفع کنید. در این زمینه، راهنمایی‌گرفتن از یک مشاور یا روانشناس متخصص هم می‌تونه بسیار کمک‌کننده باشه.
مسخره شدن و طرد شدن اجتماعی
فشار روانی ناشی از طرد اجتماعی، به‌ویژه از طرف همسالان باعث ایجاد احساس تنهایی در نوجوان‌ها می‌شه. این مسئله به‌خصوص زمانی اتفاق می‌افته که مدرسه‌ی فرزندتون رو عوض می‌کنید و در یک محیط جدید و ناآشنا وارد می‌شه که باقی بچه‌ها باهم دوستن، اما نوجوان شما یک تازه‌وارده. در چنین شرایطی، شما باید امکان ایجاد رابطه‌ی دوستانه‌ی فرزندتون با همکلاسی‌های جدیدش رو فراهم کنید. مثلاً اجازه بدید همکلاسی‌هاش رو به خونه دعوت کنه یا قراری رو بچینید که باهم به یه جای تفریحی برن و بتونن صمیمی‌تر بشن.
اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی یک عارضه‌ی شخصیتیه که باید درمان بشه. وگرنه در درازمدت تشدید می‌شه و فرد عملاً از زندگی اجتماعی دور می‌افته و منزوی می‌شه. اگه فرزند شما با قرارگرفتن در محیط‌های جمعی مثل مدرسه دچار اضطراب و استرس می‌شه احتمالش هست که این مشکل رو داشته باشه. در صورت وجود این مسئله، حتماً به یک روانشناس مراجعه کنید تا در همین مراحل ابتدایی مشکل فرزندتون حل بشه. در غیر این صورت با بالارفتن سنش این مشکل تشدید می‌شه و تمام ابعاد تحصیلی، شغلی، عاطفی و اجتماعی زندگیش رو تحت تأثیر قرار می‌ده.
گذار از کودکی به بزرگسالی
در دوران نوجوانی، فرزند شما تغییرات زیادی رو تجربه می‌کنه و این تغییرات باعث ایجا فشارهای روانی می‌شه. فرزند شما در واقع در یک دوره‌ی گذاره؛ گذار از کودکی به بزرگسالی. یکی از ویژگی‌های اصلی این دوران، هویت‌یابیه. فرزند شما در سنین نوجوانی به دنبال اینه که هویت خاص خودش رو بسازه و این ممکنه باعث ایجاد سردرگمی و ابهام زیادی بشه. این سردرگمی و بلاتکلیفی می‌تونه احساس تنهایی و انزوا رو هم به دنبال داشته باشه. بنابراین، سعی کنید در سنین نوجوانی، حامی و پشتیبان صد درصدی فرزندتون باشید تا احساس نکنه در این مسیر پرچالش تنهاست.
بدتنظیمی هیجانی و تشدید احساس تنهایی
نوجوان‌ها سطح هیجان بالایی رو تجربه می‌کنن و نیاز دارن که این هیجان رو به‌طور سالم تخلیه کنن. وقتی هیجان فرزند شما به روش درست و سالم تخلیه نشه، باعث می‌شه به شکل احساس تنهایی شدید بروز پیدا کنه. ممکنه در اتاق فرزندتون رو باز کنید و ببینید که داره بدون دلیل زار زار گریه می‌کنه! این هیجانات ناگهانی که به شکل غم و تنهایی نمود پیدا می‌کنه گاهی ناشی از تغییرات هورمونی دوران نوجوانیه و گاهی به دلیل هیجاناتیه که تخلیه نشدن.
افزایش انتظارات تحصیلی و اجتماعی
انتظارات غیرواقعی والدین و اجتماع از نوجوانان باعث فشار روانی زیادی روی اون‌ها می‌شه. خیلی وقت‌ها، پدرها و مادرها از فرزندشون بسیار بیشتر از اون چیزی که در توانش هست انتظار دارن و با این فشار، فرزندشون رو به فروپاشی می‌رسونن. سعی کنید از فرزندتون حمایت کنید و کنارش باشید تا بتونه در حدی که در توانشه، به اندازه‌ی خودش موفق بشه. فراموش نکنید که مقایسه نوجوان با دیگران، آسیب‌های جدی‌ای به دنبال داره که می‌تونه اعتمادبه‌نفس فرزندتون رو تا مدت‌ها و حتی گاهی برای همیشه از بین ببره. بنابراین، به هیچ وجه فرزندتون رو با دیگران مقایسه نکنید و کمکش کنید در مسیری که استعدادشه و بهش علاقه داره، به موفقیت برسه.
ترس ازدست دادن فرصت در نوجوانی
احساس عقب موندن و ناکافی‌بودن یک احساس رایج در نوجوان‌هاست. خیلی از نوجوان‌ها این تصور رو دارن که از تمام همسن و سال‌هاشون عقب افتادن، موفق نشدن و عمرشون هدر رفته! این آسیب با وجود فضای مجازی و رسانه‌هایی مثل اینستاگرام، روز به روز داره شدیدتر و گسترده‌تر می‌شه. شما والدین عزیز باید این نگرش رو در فرزندتون تقویت کنید که اولاً خودش رو با هیچکس به جز خودش مقایسه نکنه و ثانیاً درک کنه که تازه در ابتدای راهه. بر اساس آمار جهانی شروع مسیر پیشرفت آدم‌ها، از ۲۵ تا ۳۰ سالگی اتفاق می‌افته. بنابراین، یک نوجوان هنوز اصلاً به مرحله‌ای نرسیده که بخواد نگران این باشه که موفق نشده!
استرس روانشناختی والدین
اگه در محیط خانواده تنش و اضطراب بالایی وجود داشته باشه و روابط والدین با نوجوان چندان محبت‌آمیز نباشه، تمایل نوجوان به تنهایی بیشتر می‌شه. چون اون تنهایی رو مثل یک سدی برای محافظت از خودش می‌دونه. زورگویی پدر و مادر هم می‌تونه این مسئله رو تشدید کنه. بنابراین سعی کنید رابطه‌تون با فرزندتون بر پایه‌ی مهر و محبت باشه، نه زورگویی و تهدید.
خیلی وقت‌ها دلیل اصلی این که نوجوان‌ها تمایل به تنهایی دارن و دلشون نمی‌خواد روابط اجتماعی داشته باشن، اینه که در محیط مناسب و جذابی قرار نمی‌گیرن. بارها از والدین دانش‌آموزها شنیدیم که شکایت می‌کنن که فرزند نوجوانشون اصلاً از در خونه بیرون نمیاد و هیچ جا همراهشون نمی‌ره. در خیلی از این موارد نوجوان‌ها به اون جایی که والدینشون می‌خوان برن بی‌علاقه‌‌ن و به همین دلیله که ترجیح می‌دن توی خونه بمونن. بنابراین، سعی کنید برای گردش و تفریح، جاهایی رو انتخاب کنید که فرزندتون هم بهش علاقه داره و براش جذابه. اگه فقط مهمونی‌های خانوادگی می‌رید که فرزندتون در اون‌ها هیچ هم‌صحبتی نداره و هیچکس نیست که هم سن و سالش باشه، قطعاً دلش نمی‌خواد همراهی‌تون کنه. نوجوان شما نیاز داره با همسن و سال‌های خودش در ارتباط باشه و معاشرت کنه.
نشانه‌ها و علائم احساس تنهایی در نوجوانان
اگه به رفتارهای فرزندتون دقت کنید، می‌تونید نشانه‌ها و علائم احساس تنهایی رو در همون مراحل ابتدایی متوجه بشید و از بیش‌ترشدن احساس انزوا در فرزندتون جلوگیری کنید.
مهم‌ترین علائم احساس تنهایی در نوجوانان، موارد زیر هستن:
- عدم تمایل به ایجاد ارتباط دوستانه‌ی جدید
- بی‌اعتنایی به روابط دوستانه‌ی قبلی
- تمایل به تنهابودن طولانی‌مدت
- زودرنجی
ذکر یک نکته اینجا ضروریه که گاهی وقت‌ها دلیل اصلی دوست‌پیدانکردن نوجوانان، خانواده‌ها هستن. چون تصور می‌کنن اگه فرزندشون دوستی نداشته باشه و با همسن‌وسال‌های خودش معاشرت نکنه، سالم‌تر می‌مونه! این مسئله نه تنها پیامد خوبی نداره، بلکه باعث انزوا و تنهایی بیشتر نوجوان شما می‌شه. دوست پیدا کردن یک نیاز اساسی در نوجوان‌هاست و شما والدین عزیز به جای اینکه فرزندتون رو از ایجاد روابط دوستانه با هم سالانش منع کنید، باید کمکش کنید که دوست‌های خوبی پیدا کنه و روابط سالمی شکل بده. ما در محتوای جداگانه‌ای در کیمیاگرخونه، درباره‌ی انتخاب دوست در دوران نوجوانی به طور مفصل صحبت کردیم. به شما والدین عزیز پیشنهاد می‌کنیم که حتماً به این مطلب هم سر بزنید تا با
تنهایی نوجوانان چه عوارض و اثراتی داره؟
از جمله پیامدهای منفی تنهایی نوجوانان می‌شه به رشد ناقص شخصیتی و اجتماعی و همچنین فراهم شدن زمینه‌ی افسردگی اشاره کرد.
رشد ناقص شخصیتی و اجتماعی
انسان یک موجود اجتماعیه و حضور در اجتماع و تعامل با آدم‌های دیگه، مهارت‌های زیادی رو به ما یاد می‌ده و رشد شخصیتی‌مون رو کامل می‌کنه. نوجوان تنها، مدام در خلوت و انزوای خودشه و با افراد دیگه یا دوستانش تعامل نداره. بنابراین، رشد شخصیتیش کامل نمی‌شه. همون طور که گفتیم، فرزند شما در سنین نوجوانی به حضور دوست در زندگیش نیاز داره، چون خودش رو در آینه‌ی دوستانش می‌بینه. یعنی در ارتباط با اون‌ها، رشد می‌کنه، اجتماعی می‌شه و تفاوت رفتارهای خوب و بد رو یاد می‌گیره. بنابراین، اگه جلوی تعامل و معاشرت فرزند نوجوانتون با دوستانش رو بگیرید، در واقع دارید مانعی بر سر راه رشد و تکامل شخصیتی و اجتماعیش قرار می‌دید.
فراهم شدن زمینه‌ی افسردگی
تنها بودن طولانی مدت می‌تونه زمینه‌ی افسردگی رو در فرزند شما فراهم کنه. البته افسردگی چیزی نیست که در لحظه اتفاق بیفته، اما اگه این احساس تنهایی و تمایل شدید به انزوا درمان نشه، می‌تونه در سنین بالاتر باعث مشکلات روحی‌ای مثل افسردگی بشه. به همین دلیله که تأکید می‌کنیم وقتی علائم اولیه‌ی احساس تنهایی رو در فرزندتون مشاهده می‌کنید، سعی کنید بهش کمک کنید تا از اون فضا بیرون بیاد و با دیگران معاشرت کنه.
پیامدهای روانشناختی احساس تنهایی نوجوانان
پیامدهای احساس تنهایی نوجوانان رو می‌شه به دو دسته‌ی روانشناختی و فیزیکی تقسیم کرد. شکنندگی عاطفی و مشکلات روحی از جمله مهم‌ترین پیامدهای روانشناختیه که می‌تونه برای نوجوان‌های تنها به وجود بیاد:
- شکنندگی عاطفی: وقتی فرزند نوجوان شما احساس تنهایی می‌کنه، روحیه‌ش هم شکننده‌تر می‌شه. یعنی با کوچک‌ترین مشکلی که در روابطش با دوستانش ایجاد بشه، حسابی به هم می‌ریزه و دچار فروپاشی می‌شه.
- مشکلات روحی: همون‌طور که در قسمت قبلی هم گفتیم، یکی از پیامدهای منفی روانشناختی احساس تنهایی در نوجوانان، ابتلا به مشکلات روحی از جمله افسردگیه.
عوارض جسمی احساس تنهایی در نوجوانان
نوجوان‌هایی که احساس تنهایی می‌کنن معمولاً فعالیت بدنی کم‌تری هم دارن. چون چندان از خونه بیرون نمی‌رن و بیشتر ساعات روز رو در تنهایی خودشون می‌گذرونن. این بی‌تحرکی هم سلامت جسمی، هم سلامت ذهنی و هم سلامت هورمونی رو تحت تاثیر قرار می‌ده.
عواملی که احساس تنهایی در نوجوانی رو کاهش می‌ده
- دوست خوب: حضور دوستان خوب در زندگی هر فرد اثرات مثبت زیادی داره و می‌تونه خیلی وقت‌ها به معنای واقعی کلمه نجات‌دهنده باشه! به فرزندتون کمک کنید دوستان خوبی پیدا کنه و روابط سالمی رو شکل بده.
- عزت نفس و اعتمادبه‌نفس: تقویت اعتمادبه‌نفس و عزت نفس، تا حد زیادی به رفتار والدین با فرزندشون بستگی داره. وقتی رفتار شما با فرزندتون طوری باشه که انگار ارزش و احترامی نداره، در ذهن خودش هم این باور ایجاد می‌شه که
- توجه به خلقیات فرزند: وقتی اولین نشانه‌های احساس تنهایی در فرزندتون رو می‌بینید، جاهایی که دوست داره برید.و
- روابط عاطفی با خانواده: فرزندتون وقتی مشکلی داره بتونه به‌راحتی بیان کنه / وحشت و ترس از اینکه اعتبارش پیش خانواده از بین بره نداشته باشه/
